کفاره روزه

(مسئله 1710) اگر كسي عمداً و بدون داشتن عذر روزة ماه رمضان را افطار كند علاوه بر قضاي آن كفاره نيز بدهكار است ؛ و كفارة روزة رمضان سه چيز است كه انسان مخير است يكي از آنها را انجام بدهد:

1ـ گرفتن شصت روز روزه ، به طوري كه سي و يك روز آن پي در پي باشد ؛ و اگر بقية آن پي در پي نباشد اشكال ندارد .

2ـ دادن شصت مدّ طعام به شصت فقير يا سير نمودن آنها .

3ـ آزاد كردن يك بنده در راه خدا . (كه در شرايط فعلي موضوع آن منتفي است)

(مسئله 1711) كسي‌كه مي‌خواهد دو ماه كفاره روزه رمضان را بگيرد بايد طوري شروع كند كه پيش از گرفتن سي و يك روز ، به روزي كه روزه در آن حرام است ـ مانند عيد قربان ـ برخورد نكند ؛ همچنين نبايد به روزي برخورد كند كه روزة آن واجب معين باشد . ولي اگر عذرهايي مانند حيض يا نفاس و يا سفري كه در رفتن آن مجبور و از اختيار او بيرون است فاصله شود اشكال ندارد و بايد پس از برطرف شدن عذر بقيه را انجام دهد .

(مسئله 1712) كسي‌كه بايد دو ماه پي در پي روزه بگيرد ، اگر در بين سي و يك روز بدون عذر يك روز را روزه نگيرد ، يا وقتي شروع كند كه در بين آن به روزي برسد كه روزة آن واجب معين است ، بايد روزه‌ها را از سر بگيرد .

(مسئله 1713) كسي‌كه مي‌خواهد شصت فقير را سير كند مي‌تواند آنان را به يكباره يا در چند نوبت دعوت كند ؛ و نيز مي‌تواند به هر كدام يك مدّ طعام معادل تقريبي «750 گرم» مواد خوراكي[4] بدهد ؛ و اگر توان پرداخت آن مقدار را نداشته باشد ، هر چند فقير را كه مي‌تواند سير كند و يا هر مقدار مواد خوراكي كه مي‌تواند بدهد ؛ و اگر به هيچ وجه توان ندارد استغفار كند ؛ و بنا بر احتياط واجب هرگاه توانست كفاره را بدهد .

(مسئله 1714) كسي‌كه بايد براي كفارة يك روز شصت فقير را سير كند ، اگر به شصت فقير دسترسي ندارد نمي‌تواند به يك فقير بيشتر از يك مدّ طعام «حدود 750 گرم» بدهد يا يك فقير را بيشتر از يك مرتبه سير نمايد ؛ ولي چنانچه اطمينان داشته باشد كه فقير آنها را به زن و فرزند خود مي‌دهد يا آنان را سير مي‌كند ، مي‌تواند براي هر يك از نان‌خورهاي فقير ـ اگر چه صغير باشند ـ يك مدّ طعام به او بدهد .

(مسئله 1715) در مواردي كه به علت عذري روزه نگرفته و بايد براي هر روز يك مدّ طعام به فقير بدهد ، مي‌تواند كفارة چند روز را به يك فقير بدهد .

(مسئله 1716) كسي‌كه از روي عمد روزة خود را باطل كرده ، اگر بعد از ظهر مسافرت كند كفاره از او ساقط نمي‌شود ؛ همچنين است اگر پيش از ظهر براي فرار از كفاره مسافرت نمايد ؛ بلكه اگر قبل از ظهر مسافرتي براي او پيش آيد نيز بنا بر احتياط كفاره بر او واجب است .

(مسئله 1717) اگر كسي عمداً روزة خود را باطل كند و پس از آن عذري مانند حيض يا نفاس و يا مرضي كه براي روزه‌دار ضرر دارد پيش‌آيد كفاره از او ساقط مي‌شود .

(مسئله 1718) اگر يقين كند كه روز اول ماه رمضان است و از روي عمد روزة خود را باطل نمايد ، بعد معلوم شود كه آخر شعبان بوده كفاره بر او واجب نيست .

(مسئله 1719) اگر انسان شك كند كه آخر رمضان است يا اول شوال و از روي عمد روزة خود را باطل نمايد ، بعد معلوم شود اول شوال بوده كفاره بر او واجب نيست .

(مسئله 1720) اگر مرد روزه‌دار همسر روزه‌دار خود را به جماع مجبور كند كفارة روزة خود و همسرش بر او واجب مي‌شود ؛ ولي اگر زن به جماع راضي بوده و يا زن شوهرش را به جماع يا كار ديگري كه روزه را باطل مي‌كند وادار نمايد ، كفاره هر كدام به عهدة خودش مي‌باشد .

(مسئله 1721) اگر مرد روزه‌دار همسر روزه‌دار خود را به جماع مجبور كرده و زن در وسط كار به جماع راضي شده است ، دو كفاره بر مرد و يك كفاره بر زن واجب مي‌شود ؛ ولي اگر مرد همسر خود را به مبطلات ديگري غير از جماع مجبور كند ، كفارة روزة زن بر هيچ يك از آن دو واجب نيست .

(مسئله 1722) اگر مرد روزه‌دار در ماه رمضان با همسر روزه‌دار خود كه خواب است جماع نمايد يك كفاره بر او واجب مي‌شود ؛ و روزة زن صحيح است و كفاره هم بر او واجب نيست .

(مسئله 1723) كسي‌كه به واسطة مسافرت يا بيماري روزه نمي‌گيرد نمي‌تواند زن روزه‌دار خود را به جماع مجبور كند ؛ و اگر مجبور نمايد كفاره بر خود مرد واجب نيست ، ولي بنا بر احتياط واجب كفارة زن را بپردازد .

(مسئله 1724) انسان نبايد در به جا آوردن كفاره كوتاهي كند ؛ ولي لازم نيست فوراً آن را انجام دهد ، هر چند بهتر است . و اگر چند سال طول بكشد و كفاره را به جا نياورد چيزي به آن افزوده نمي‌شود .

(مسئله 1725) كسي‌كه قضاي روزة رمضان را گرفته ، اگر تا اذان ظهر آن را باطل نكرده است ديگر نمي‌تواند باطل كند ؛ و اگر بعد از ظهر از روي عمد آن را باطل كند بايد به ده فقير هر كدام يك مدّ (حدود 750 گرم) طعام بدهد ؛ و اگر نمي‌تواند بايد سه روز روزه بگيرد و بنا بر احتياط واجب بايد پي در پي باشد . و بنا بر احتياط مستحب خوب است به جاي ده فقير شصت فقير را طعام بدهد .

   مواردي كه فقط قضاي روزه واجب است

(مسئله 1726) در موارد زير تنها قضاي روزه بر انسان واجب مي‌شود:

1ـ هرگاه بدون انجام كاري كه روزه را باطل مي‌كند قصد كند روزة خود را به هم بزند و روزه نباشد ، يا نيت ريا كند و يا نيت روزه نكند .

2ـ هرگاه در ماه رمضان غسل جنابت را فراموش كند و با حال جنابت يك يا چند روز روزه بگيرد .

3ـ هرگاه در ماه رمضان بدون اينكه تحقيق كند صبح شده يا نه ، كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام دهد و بعد معلوم شود صبح بوده است ؛ بلكه در صورتي كه پس از تحقيق گمان به صبح داشته يا بنا بر احتياط گمان به شب داشته يا شك داشته كه صبح شده يا نه و كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام داده و بعد معلوم شود صبح بوده قضاي آن روزه بر او واجب مي‌شود . ولي اگر بعد از تحقيق يقين كند كه صبح نشده و چيزي بخورد و بعد معلوم شود صبح بوده قضا واجب نيست .

4ـ هرگاه به گفتة كسي‌كه مي‌گويد صبح نشده كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام دهد و بعد معلوم شود صبح بوده است ؛ خواه گفتة آن فرد براي او حجت باشد يا نه .

5ـ هرگاه به گفتة كسي‌كه مي‌گويد صبح شده يقين نكند يا خيال كند شوخي كرده و كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام دهد و بعد معلوم شود صبح بوده است.

6ـ هرگاه نابينا و مانند آن به گفتة كسي‌كه مي‌گويد مغرب شده اطمينان كرده و افطار كند و بعد معلوم شود مغرب نبوده است .

7ـ بنا بر احتياط هرگاه در هواي صاف به علت تاريك شدن هوا يقين كند مغرب شده و افطار نمايد و پس از آن معلوم شود مغرب نبوده است ؛ ولي اگر در هواي ابري با اطمينان به مغرب افطار كند و پس از آن معلوم شود مغرب نبوده قضا لازم نيست .

8 ـ اگر به گفتة دو عادل روزة خود را افطار كند يا به گفتة كسي اطمينان پيدا كند مغرب شده و افطار نمايد ولي بعد معلوم شود مغرب نشده است .

9ـ هرگاه بي‌جهت يا براي خنك شدن مضمضه كند ـ يعني آب را در دهان بگرداندـ و بي‌اختيار فرو رود ؛ ولي اگر فراموش كند روزه است يا براي وضوي نماز واجب مضمضه كند و بي‌اختيار فرو رود قضا بر او واجب نيست .

10ـ بنا بر احتياط اگر چيز ديگري غير از آب را در دهان ببرد و بي‌اختيار فرو رود ، يا آب را براي استنشاق در بيني نمايد و اتفاقاً فرو رود .

11ـ بنا بر احتياط واجب هرگاه نمي‌توانسته مسئله را ياد بگيرد يا اصلاً متوجه مسئله نبوده و يا يقين داشته فلان چيز روزه را باطل نمي‌كند و آن را انجام داده است .

12ـ بنا بر احتياط هرگاه با همسرش ملاعبه كند و بدون اينكه قصد يا عادت داشته باشد بدون اختيار مني از او خارج شود .

    مواردی كه قضا و كفاره هر دو واجب است

(مسئله 1727) در موارد زير علاوه بر قضا كفاره نيز بر انسان واجب مي‌شود:

1ـ اگر از روي علم و آگاهي و عمد يكي از مبطلات روزه را انجام دهد ؛ و همچنين بنا بر احتياط واجب اگر عمداً سر زير آب برد يا قي كند يا اماله نمايد و يا نسبت دروغ به خدا يا پيامبر(صلی الله علیه و اله وسلم) و امامان(علیهم السلام) بدهد .

2ـ بنا بر احتياط واجب اگر در ياد گرفتن مسئله كوتاهي نموده و به دليل ندانستن مسئله روزة خود را باطل كرده باشد .

3ـ چنانچه بر اثر آروغ زدن چيزي را كه در دهانش آمده از روي عمد فرو برد .

4ـ اگر شک كند مغرب شده يا نه و يا گمان كند مغرب شده است و با اين حال عمداً افطار كند .

5ـ اگر با اينكه توان تشخيص وقت را داشته به گفتة شخصي كه در شرع اعتبار ندارد روزة خود را افطار نمايد و بعد معلوم شود مغرب نشده است .

6ـ اگر غير از جماع و استمناء كاري كه حلال است و روزه را باطل مي‌كند انجام دهد و بعد با كار حرامي به جز جماع و استمناء روزة خود را باطل نمايد ؛ گرچه در اين صورت بنا بر احتياط مستحب كفارة جمع بدهد .

7ـ بنا بر احتياط مسافري كه پيش از رسيدن به حد ترخّص عمداً روزة خود را باطل كند .

(مسئله 1728) اگر روزة روزمعينيراكه بر اثر نذر برخود واجبنموده از روي عمد باطل نمايد ، علاوه بر قضاي آن بنا بر احتياط واجب شصت فقير را اطعام كند تا سير شوند .

   موارد كفاره‌ جمع

(مسئله 1729) بنا بر احتياط واجب در موارد زير كفارة جمع بر انسان واجب مي‌شود يعني هم بايد دو ماه را روزه بگيرد و هم شصت فقير را سير نمايد و هم يك بنده را در صورت امكان آزاد كند:

1ـ هرگاه روزه‌دار با چيز حرام روزه خود را باطل كند ؛ چه آن چيز اصلاً حرام باشد ـ مثل شراب و زنا ـ يا به جهتي حرام شده باشد ؛ مثل نزديكي با همسر در حال حيض ، يا خوردن و آشاميدن چيزي كه براي او ضرر قابل توجه دارد .

2ـ هرگاه روزه‌دار دروغي را به خدا يا پيامبر(صلی الله علیه و اله وسلم) يا يكي از امامان(علیهم السلام) و يا بنا بر احتياط به حضرت زهرا(سلام الله علیها) يا ساير پيامبران و جانشينان آنان نسبت دهد .

3ـ هرگاه روزه‌دار آروغ بزند و چيزي كه از صورت غذا بودن بيرون رفته مانند خون كه خود شيء حرام است به دهانش بيايد و از روي عمد فرو دهد ، بنا بر احتياط واجب كفاره جمع بدهد .

(مسئله 1730) كسي‌كه كفارة جمع بر او واجب شده است اگر نتواند هم دو ماه روزه بگيرد و هم شصت فقير را سير نمايد و هم يك بنده آزاد كند ، هر كدام از آنها را كه ممكن است بايد انجام دهد .

   موارد تكرار كفاره

(مسئله 1731) بنا بر احتياط واجب در موارد زير كفاره روزه رمضان تكرار مي‌شود:

1ـ اگر از روي عمد در يك روز ماه رمضان چند مرتبه جماع يا استمناء نمايد ، كه بنا بر احتياط واجب بايد به تعداد جماع يا استمناء كفاره بدهد ؛ ولي اگر چند مرتبه كار ديگري كه روزه را باطل مي‌كند انجام دهد ـ مثلاً چند مرتبه غذا بخورد ـ يك كفاره كافي است .

2ـ اگر غير از جماع و استمناء كار ديگري كه روزه را باطل مي‌كند انجام دهد و بعد با همسر خود جماع نمايد ، كه بنا بر احتياط براي هر كدام يك كفاره واجب مي‌شود .

3ـ هرگاه از راه حرام جماع كند و بعد با همسر خود جماع نمايد ، كه بنا بر احتياط واجب يك كفارة جمع و يك كفارة غير جمع بدهد .

(مسئله 1732) اگر روزه‌دار جماع و استمناء را كه به واسطة آن كفارة جمع واجب مي‌شود چند بار انجام دهد ، بنا بر احتياط واجب به تعداد آنها كفارة جمع را تكرار نمايد ، ولي در جماع با همسر يك كفاره جمع كافي است .

_________________________