مکان نمازگزار

مكان نمازگزار داراي شش شرط مي‌باشد:

شرط اول: مباح باشد و نماز خواندن در فضاي غصبي كه نشستن و برخاستن و ديگر حركتهاي واجب نماز تصرف به شمار آيد با توجه به غصب بودن نماز باطل است ؛ همچنين در جاي غصبي گرچه روي فرش يا تخت غير غصبي باشد باطل است ؛ ولي نماز زير سقف و خيمة غصبي باطل نمي‌باشد .

(مسئله912) نماز خواندن در ملكي كه منفعت آن مال ديگري است بدون اجازه صاحب منفعت باطل است ، پس اگر صاحب‌خانه يا ديگري در خانة اجاره‌اي بدون اجازه مستاجر نماز بخواند نمازش باطل است ؛ همچنين نبايد بدون اجازه در ملكي كه ديگري حق دارد نماز خواند مثلاً اگر ميت وصيت كرده باشد كه يك سوم مال او را به مصرفي برسانند ، تا وقتي كه يك سوم را جدا نكرده‌اند بنا بر احتياط در ملك او نماز نخوانند .

(مسئله913) اگر نماز گزار در مكان غصبي زنداني باشد مي‌تواند نمازش را به طور معمول در آنجا بخواند ، يعني لازم نيست كه ركوع و سجودش را با اشاره انجام دهد ، تا كمتر در ملك غصبي تصرف نموده باشد ولي نبايد بيش از مقداري كه اقامت اجباري در آنجا ايجاب مي‌كند تصرف زيانبار در آن ملك بنمايد .

(مسئله914) كسي‌كه در مساجد ، مشاهد مشرفه و اماكن عمومي به محل سبقت گرفته و آن را در اختيار مي‌گيرد تا از آنجا اعراض نكرده از ديگران شايسته‌تر است و ايجاد مزاحمت براي او حرام مي‌باشد .

(مسئله915) كسي كه در مسجد نشسته اگر ديگري جاي او را غصب كند و در آنجا نماز بخواند نمازش باطل است و بايد در محل ديگر نماز خود را دوباره بخواند.

(مسئله916) كسي كه در خانه يا ملكي با ديگري شريك است ، چنانچه سهم او جدا نباشد بدون اجازه شريكش نمي‌تواند در آن خانه يا ملك تصرف كند و نماز بخواند .

(مسئله917) كسي كه به عين پولي كه خمس و زكات آن را نداده ملكي بخرد ، تصرف در آن ملك حرام و نماز او نيز در آن باطل است ؛ همچنين است بنا بر احتياط واجب اگر به ذمه بخرد ولي در موقع خريدن قصدش اين باشد از مالي كه خمس يا زكاتش را نداده بپردازد .

(مسئله918) اگر در جايي كه نمي‌داند غصبي است يا غصبي بودن آن را فراموش كرده است نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد ، نمازش صحيح است ؛ ولي در صورتي كه خودش غاصب بوده و بعد فراموش كرده باشد احتياطا نمازش را دوباره بخواند .

(مسئله919) اگر بداند جايي غصبي است ولي نداند كه در جاي غصبي نماز باطل است و در‌ آنجا نماز بخواند ، در صورتي كه ندانستن او به واسطه كوتاهي در ياد گرفتن باشد بنا بر احتياط واجب نماز او باطل است .

(مسئله920) تصرف در ملک ميتي كه خمس يا زكات در مال اوست حرام و نماز در آن باطل است ؛ مگر آن‌كه بدهكاري او رابدهند .

(مسئله921) ميتي كه به مردم بدهكار است يا خمس و زكات بدهكار مي‌باشد ، در صورتي كه بدهكاري به اندازه همة مال باشد ، تصرف در ملك او حرام و نماز در آن باطل است؛ ولي تصرفات جزئي كه براي برداشتن ميت معمول است اشكال ندارد . و اگر بدهكاري او كمتر از مالش باشد و ورثه تصميم داشته باشند كه بدهي او را بپردازند ، تصرفي كه غير از فروختن يا مصرف كردن مال باشد اشكال ندارد . بلكه با زياد بودن مال ميت فروختن يا مصرف كردن بعضي از آن در صورتي كه مانع از پرداخت بدهكاري نباشد نيز اشكال ندارد .

(مسئله922) اگر بعضي از وارثان ميت صغير يا ديوانه و يا غايب باشند ، تصرف در ملك آنها حرام و نماز در آن باطل است ؛ ولي تصرفات جزئي كه براي برداشتن ميت معمول است اشكال ندارد .

(مسئله923) نماز خواندن در مسافرخانه يا جاهايي كه براي واردين آماده است ، در صورتي كه اطمينان پيدا شود كه صاحبش راضي است اشكال ندارد ؛ و درصورت عدم اطمينان مشكل است . و در غير اين قبيل جاها در صورتي مي‌توان نماز خواند كه مالك آن اجازه دهد يا حرفي بزند كه از آن معلوم شود براي نماز خواندن اجازه داده است ؛ مثلا اجازه دهد تا در ملك او بنشيند يا بخوابد كه اينها فهميده مي‌شود براي نماز خواندن هم اجازه داده است .

(مسئله924) در زمينهاي بسيار وسيعي كه دور از ده و چراگاه حيوانات است ـ گرچه صاحبان آنها راضي نباشند ـ نماز خواندن و نشستن و خوابيدن اشكال ندارد . و در زمينهاي زراعتي كه نزديك ده است و ديوار ندارد ـ اگر چه مالكين آنها صغير و ديوانه باشند ـ نماز و عبور و تصرفات جزئي كه مضر به محصول زمين نيست اشكال ندارد ؛ ولي اگر يكي از صاحبانش ناراضي باشد بنا بر احتياط تصرف در آن حرام و نماز باطل است .

شرط دوم: مكان نمازگزار بايد آرام و بدون حركت باشد ؛ بنابراين نماز خواندن در وسايل نقليه در حال حركت كه قهرا موجب حركت زياد و تكان خوردن انسان مي‌شوند باطل است ؛ مگر در حال ناچاري ـ مانند تنگي وقت ـ كه در اين صورت نيز بايد تا جايي كه مي‌تواند و صورت نماز به هم نمي‌خورد هنگام حركت و تكان خوردن چيزي نخواند ، و هرگاه وسيله نقليه از سمت قبله برگشت نمازگزار نيز خود را به سمت قبله بچرخاند .

(مسئله925) در جايي كه به‌واسطة احتمال باد و باران يا زيادي جمعيت و مانند آن اطمينان ندارد كه بتواند نماز را تمام كند ، اگر به اميد پيش نيامدن مانع و تمام كردن نماز شروع به نماز نمايد اشكال ندارد ، و چنانچه به مانعي برنخورد نمازش صحيح است .

شرط سوم: از جاهايي نباشد كه ماندن يا ايستادن در آن و يا نشستن روي آن حرام است ؛ بنابراين نبايد زير سقفي كه در آستانة ويراني است ، يا روي فرشي كه نام خدا يا آيات قرآن روي آن نوشته شده نماز بخواند ؛ و اگر خواند احوط آن است كه دوباره بخواند .

(مسئله926) نماز خواندن روي قبور معصومين(ع) بلكه روي قبور علماء و بزرگان دين در صورتي كه بي‌احترامي به آنان باشد حرام است ؛ و بنا بر احتياط بايد نماز خود را دوباره بخواند .

(مسئله927) نمازگزار نبايد در مشاهد مشرفه جلوتر از قبر پيامبر(ص) و امامان(ع) ـ در صورتي‌كه بي‌احترامي باشد ـ بايستد ؛ بلكه در صورتي هم‌كه بي‌احترامي نباشد نايستد . و مساوي قبور آن بزرگواران نيز ـ اگر موجب بي‌احترامي شود ـ نماز نخواند ؛ و چنانچه نماز خواندن بي‌احترامي باشد حرام است و بنا بر احتياط واجب بايد دوباره بخواند .

(مسئله928) اگر ميان قبر و ضريح مطهر و نمازگزار چيزي مانند ديوار فاصله شود به طوري كه موجب بي احترامي نباشد ، نماز خواندن اشكال ندارد ؛ ولي فاصله شدن صندوق شريف و ضريح و پارچه‌اي كه روي آن افتاده كافي نيست .

(مسئله929) بنا بر احتياط مستحب زن در هنگام نماز عقب‌تر از مرد بايستد و جاي سجدة او كمي عقبتر از جاي ايستادن مرد باشد ؛ و چنانچه مساوي يا جلوتر از مرد بايستد نمازشان كراهت شديده دارد ، بلكه احتياط در ترك است ؛ ولي اگر ميان زن و مرد چيزي مانند ديوار يا پرده فاصله شود و يا ميان آنها حداقل ده ذراع (پنج متر) فاصله باشد كراهت نماز آنان برطرف مي‌شود . و بنا بر احتياط بايد ميان زن و مرد كمي فاصله باشد هر چند به اندازة يك وجب . و در حكمي كه گفته شد ميان زن و مرد محرم و نامحرم فرقي نيست .

(مسئله930) بودن مرد و زن نامحرم در جاي خلوت محل اشكال است ، و احتياط در نماز نخواندن در آنجاست ؛ ولي اگر يكي از آنها مشغول نماز باشد و ديگري كه با او نامحرم است وارد شود ، نماز اولي اشكال ندارد . و مكان خلوت به جايي مي‌گويندكه در معرض رفت و آمد نبوده و براي ارتباط آن دو در آنجا عرفاً مانع و رادعي در كار نباشد .

(مسئله931) نماز خواندن در جايي كه صداي لهو و لعب شنيده مي‌شود يا انسان در معرض گناه ديگري قرار مي‌گيرد محل اشكال است .

شرط چهارم: مكان نماز گزار بايد به گونه‌اي باشد كه نمازگزار بتواند راست بايستد، و هنگام ركوع و سجده به راحتي و به طور صحيح به ركوع و سجده مي‌رود ؛ و اگر ناچار شود در جايي كه سقف آن كوتاه يا مكان آن كوچك است نماز بخواند ـ به گونه‌اي كه نتواند راست بايستد يا جاي ركوع و سجده داشته باشد ـ بايد به قدري كه ممكن است قيام و ركوع و سجود را بجا آورد .

شرط پنجم: اگر مكان نمازگزار نجس است به طوري تر نباشد كه رطوبت آن به بدن يا لباس نمازگزار برسد و او را نجس كند ؛ مگر نجاستي باشد كه در نماز بخشيده شده است . (به مسائل 896 به بعد مراجعه شود)

(مسئله932) جايي كه نمازگزار پيشاني را بر آن مي‌گذارد در هر حال بايد پاك باشد ؛ پس در صورتي كه نجاست آن خشك هم باشد نماز باطل مي‌شود . و احتياط مستحب آن است كه مكان نمازگزار به طور كلي پاك باشد .

شرط ششم: جاي پيشاني نمازگزار در حال عادي نبايد از جاي زانوهاي او بيشتر از چهار انگشت بسته بالاتر يا پائين‌تر باشد ؛ و احتياط واجب آن است كه از جاي سر انگشتان پا و دو كف دست او هم بيشتر از اين مقدار پست‌تر يا بلند‌تر نباشد .

     جاهايی كه خواندن نماز در آنجا مستحب يا مكروه است

(مسئله933) در شرع مقدس اسلام بسيار سفارش شده و مستحب است كه نماز را در مسجد بخوانند ؛ و بهتر از همه مسجد ها ، «مسجد الحرام» است ؛ بعد از آن «مسجدالنبي(ص)» در مدينه و بعد «مسجد كوفه» و «مسجد بيت المقدس» و سپس «مسجد جامع» در هر شهر و بعد از آن «مسجد محله» است .

(مسئله934) در مسجد الحرام يك نماز برابر با صد هزار نماز بلكه اَلْفْ ، اَلْفْ برابر با (يك ميليون نماز) مساجد ديگر ، در مسجدالنبي(ص) (ده هزار برابر مساجد ديگر) ، در مسجد اعظم كوفه و مسجد اقصي (هزار برابر مساجد ديگر) ، در مسجد جامع (بزرگترين مسجد هر شهري) (يكصد برابر) ، در مسجد قبيله «مسجد محله» (برابر 25 نماز) ، در مسجد بازار (برابر 12نماز) است . نماز در بيع و كنائس بلامانع مي‌باشد ، ولو بدون اذن آنان باشد .

(مسئله935) نماز زن در منزل خود از هر جاي ديگر برتر است و بهترين نقطه منزل براي زن اتاق كوچكي است كه در اندرون خانه باشد . قال الصادق(ع): خير مساجد نسائكم البيوت .[1]

(مسئله936) تعطيل نگاه داشتن مساجد مكروه است و در روايات آمده است كه سه چيز به درگاه خداوند متعال شكايت مي‌كند:

1ـ مسجد مخروبه‌اي كه كسي در آن نماز نخواند .

2ـ عالمي كه در ميان افرادي جاهل و نادان قرار بگيرد از او استفاده ننموده و حق او را ادا نكند .

3ـ قرآني كه در گوشه‌اي آويخته و گرد و غبار بر آن نشسته باشد ؛ و مورد تلاوت و خواندن قرار نگيرد .

(مسئله937) نماز در حرم مطهر امامان(ع) مستحب ، بلكه بهتر از بسياري از مسجد هاست ؛ و نماز در حرم مطهر حضرت اميرالمؤمنين(ع) برابر دويست هزار نماز است .

(مسئله938) زياد رفتن به مسجد و رفتن در مسجدي كه نمازگزار ندارد مستحب است ؛ و همساية مسجد چنانچه عذري نداشته باشد مكروه است در غير مسجد نماز بخواند.

(مسئله939) نماز خواندن در چند جا مكروه مي‌باشد كه از آن جمله است: داخل حمام ، مقابل انسان ، مقابل عكس و مجسمة هر چيزي كه روح دارد ـ مگر اينكه روي آن پرده بكشند ـ و نيز در محلي كه عكس باشد ، روبروي قرآن يا كتاب گشاده ، مقابل آتش و چراغ ، مقابل قبر و يا روي قبر و يا بين دو قبر و يا داخل قبرستان ؛ همچنين در كوچه‌ها و خيابانها اگر براي كساني كه عبور مي‌كنند زحمت نباشد ، و چنانچه زحمت باشد حرام است .

(مسئله940) كسي كه در محل عبور مردم نماز مي‌خواند يا كسي رو به روي اوست مستحب است جلوي خود چيزي بگذارد ؛ و اگر چوب يا ريسماني هم باشد كافي است .

_________________________