بسم الله الرحمن الرحیم
یاایها الذین امنوا کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلکم لعلکم تتقون«سوره بقره، آیه 183»
ای کسانیکه ایمان آورده‌اید روزه بر شما مقرر شده است همانگونه بر کسانی که پیش از شما بودند، باشد که پرهیزکاری کنید.
در جزوه راهنمای حاضر سعی شده رئوس احکام و مسائل روزه برای مکلفین بیان شود، (برای کسب آگاهی بیشتر به توضیح المسائل مرجع عالیقدر مراجعه نمائید.)
روزه یکی از پایه های مستحکم دین مقدس اسلام و از واجبات مهمی است که خداوند بر بندگانش واجب نموده تا موجب تهذیب نفس و تطهیر قلب و ادای زکات بدنهایشان باشد، ماه رمضان ماه تکامل و رشد معنوی انسان است که یک ماه روزه‌دار به خصوص برای انسانی که اشتغالات گوناگون او را از پرداختن به خود باز داشته فرصتی پدید می‌آورد تا روح خود را آزاد ساخته و به کسب معنویات و تقویت نیروی اراده و خودسازی مشغول و با تحصیل ورع و تقوای بیشتر خویشتن را برای زندگی طیب و طاهر در دیگر ماههای سال آماده می‌سازد.
روزه چیست؟ روزه آن است که انسان به قصد قربت برای انجام فرمان خداوند عالم از اذان صبح تا اذان مغرب از چیزهایی که روزه را باطل می‌کند امساک و خودداری نماید؛ روزه سپر آتش جهنم و وسیله ورود انسان به بهشت می‌باشد.
شرایط صحت روزه
1ـ اسـلام و ایمـان 2ـ نیت اطاعـت فرمــان الهی 3ـ پاک بودن از حیض و نفاس 4ـ مسافر نباشد 5ـ بیمار نباشد 6ـ عدم ضرر و عسر و حرج غیر طبیعی.
مبطلات روزه
ده چیز روزه را باطل می‌کند و به آنها مبطلات روزه می‌گویند:
1و2ـ خوردن و آشامیدن: روزه‌دار از روی عمد چیزی بخورد و یا بیاشامد روزه او باطل است مانند نان و آب و غیر معمول مانند خاک و شیره درختان در کم و زیاد بودن آن تفاوتی وجود ندارد.
3ـ جماع: به هر قصد و حالتی که باشد روزه را باطل می‌کند.
4ـ استمناء: آن است که انسان کاری کند که منی از او بیرون آید و این کار حرام بوده و روزه را باطل می کند.
5ـ دروغ بستن به خدا و پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) و نیز بنا بر احتیاط دروغ بستن به حضرت زهرا(س) و سایر پیامبران و جانشینان آنها: اگر روزه دار با گفتن، نوشتن، اشاره و مانند آن به خدا و پیامبر(ص) و یا امامان(ع) از روی عمد نسبت دروغ بدهدـ گرچه بلافاصله بگوید دروغ گفتم یا توبه کند ـ‌روزه او باطل می‌شود.
6ـ بنابراحتیاط واجب رساندن غبار غلیظ به حلق: رساندن غبار غلیظ به حلق ـ چنانچه از روی توجه و عمد باشدـ بنابراحتیاط واجب روزهاش را باطل می‌کند چه غبار چیزی باشد که خوردن آن حلال است ـ مثل آرد، یا غبار چیزی باشد که خوردن آن حرام است ـ مثل خاک ولی رسیدن غبار غیر غلیظ که عرفا جزء هوا است به روزه ضرر نمی‌رساند.
7ـ بنابر احتیاط واجب فرو بردن تمام سر در آب: اگر روزه‌دار از روی عمد تمام سر خود را به تدریج یا یک دفعه زیر آب فرو برد ـ گرچه بدن او از آب بیرون باشد ـ بنابر احتیاط واجب باید قضای آن روزه را بگیرد، ولی اگر تمام بدن را آب بگیرد و مقداری از سر بیرون باشد روزه باطل نمی‌شود.
8ـ عمدا باقی ماندن بر جنابت یا حیض و یا نفاس تا اذان صبح: اگر در روزه ماه رمضان و قضای آن بلکه بنابراحتیاط واجب هر روزة واجب دیگر«جنب» و یا «نفساء» از روی عمد تا اذان صبح غسل نکند، یا اگر وظیفه او تیمم است تیمم ننماید روزة او باطل است.
9ـ اماله(شیاف) کردن با چیزهای روان: اماله کردن با چیز روان گرچه از روی ناچاری و برای درمان باشد روزه را باطل می‌کند ولی استعمال شیافهایی که برای درمان موضعی به کار می‌رود اشکال ندارد و بنابراحتیاط واجب باید از استعمال شیافهایی نظیر شیاف تریاک و شیافهایی که اثر غذایی یا دارویی دارد خودداری شود.
10ـ قی(استفراغ) کردن از روی عمد: اگر روزه‌دارعمدا قی کند ـ گرچه از روی بیماری و ناچاری باشد ـ روزهاش باطل می‌شود، ولی اگر از روی اشتباه و یا بی‌اختیار قی کند اشکال ندارد.
مسائل مبطلات روزه
مسئله(1705) اگر روزه‌دار از روی عمد و اختیار یکی از کارهایی که روزه را باطل می کند انجام دهد روزهاش باطل می‌شود و چنانچه از روی عمد نباشد روزهاش صحیح است ولی اگر جنب بخواهد تا اذان صبح غسل نکند روزه او باطل است.
مسئله(1706) اگر به واسطة ندانستن مسئله یکی از کارهایی که روزه را باطل می کند انجام دهد، چنانچه در دانستن مسئله کوتاهی کرده باشد روزه او باطل است ولی اگر کوتاهی نکرده یا حکم مسئله را اشتباه فهمیده باشد باطل بودن روزه او محل اشکال است هرچند احتیاط آن است که دوباره آن را به جا آورد.
مسئله(1707) اگر روزه‌دار از روی اشتباه و فراموشی یکی از کارهایی که روزه را باطل می کند انجام دهد و به خیال اینکه روزهاش باطل شده است از روی عمد دوباره یکی از آنها را انجام دهد؛ بنابراحتیاط واجب روزهاش باطل می‌شود.
مسئله(1708) اگر چیزی به زور در گلوی روزه‌دار بریزند یا سر او را به زور در آب فرو برند روزه او باطل نمی‌شود ولی اگر مجبورش کنند که روزه خود را باطل کند ـ مثلا به او بگویند اگر غذا نخوری ضرر مالی یا جانی به تو می‌زنیم و خودش برای جلوگیری از ضرر چیزی بخورد روزة او باطل می‌شود و چنانچه در ماه رمضان باشد بقیه روز را امساک نماید و قضای آنرا بجا آورد.
مسئله(1709) روزه‌دار نباید جایی برود که می‌داند یا اطمینان دارد چیزی در گلویش می‌ریزند یا مجبورش می‌کنند که خودش روزة خود را باطل کند بلکه اگر فقط قصد رفتن به آنجا را نماید و نرود بنابراحتیاط روزهاش باطل می‌شود، پس آن روزه را تمام کند و قضای آنرا به جا آورد.
استفتائات
1ـ اگر کسی محل سکونتش در شهری و محل سکونت پدری‌اش در شهری دیگر که بخاطر کارش مجبور به اقامت در آن است اما محل کارش در خارج از شهرمحل سکونت پدری‌اش به گونه‌ای است که تقریبا 21 کیلومتر کمتر و یا بیشتر می باشد آیا می‌تواند روزهاش را بگیرد؟
جواب: اگر شک در مسافت شرعی دارد باید روزه را بگیرد و اگر یقین به مسافت شرعی سفر دارد در صورتی که شغلش سفر نباشد باید در محل کارش قصد اقامت ده روز نماید و روزه بگیرد.
2ـ گاهی اوقات مجبور می‌شویم که از محل زندگی خود برای کار کردن خارج شویم به حدی که مسافت بیش از 25 کیلومتر است آیا در این صورت می‌توانیم روزه بگیریم؟
جواب: در صورتی که کثیر السفر نباشد و حکم مسافر را پیدا کند.
3ـ با توجه به اینکه امسال ماه رمضان در ماه گرم تابستان واقع شده است و از طرفی باید سرکار بروم برای تامین معیشت زندگی خانواده‌ام آیا می‌توانم روزه نگیرم، آیا راهی وجود دارد که بعدا بتوانم قضای روزه را بگیرم بدون اینکه بر من کفاره روزه واجب شود؟
جواب: نیاز به کار موجب نگرفتن روزه نمی‌شود ولکن چنین کسی و امثال ایشان می‌تواند هر روز به قصد مسافرت شرعی بعد از خروج از محل ترخص به مقدار 24 کیلومتر در حال مسافرت چیزی بخورد و به محل کارش برگردد و قضای روزه آن روزها را در فرصت مناسب بگیرد.
4ـ زنانی که باردار بوده و یا اینکه نوزاد خود را شیر می‌دهند روزه بر آنان واجب است یا خیر؟
جواب: اگر روزه گرفتن برای خود زن یا برای نوزادش ضرر داشته باشد روزه گرفتن واجب نمی‌باشد.
5ـ شوهرم نمی‌گذارد که روزه بگیرم چون به روزه گرفتن اهمیتی نمی دهد و چنانچه به حرف شوهرم گوش دهم و روزه نگیرم کفاره دارد و در صورت واجب بودن کفاره آیا این کفاره به عهده خودم می‌باشد یا شوهرم؟
جواب: اگر اجبار زن در مسئله جماع باشد زن از خود هیچ گونه اختیاری نداشته باشد علاوه بر کفاره خود مرد، کفاره زن نیز به عهده مرد می‌باشد.
6ـ روزه‌دار در حالیکه خوابیده جنب شود و نزدیک سحر از خواب بلند شود و به گمان اینکه می‌تواند تا قبل از اذان صبح بلند شود دوباره بخوابد و بعد از اذان بیدار شود آیا روزه او صحیح است اگر روزه‌دار در خواب روز جنب شود روزهاش چه حکمی دارد؟
جواب: روزه او صحیح می‌باشد و در صورت احتلام در روز اگر فرصت دارد باید غسل یا تیمم نماید.
7ـ اگر در ماه رمضان جنب شویم و فراموش کنیم و بعد از چند روز یادمان بیاید چه تکلیفی داریم و همچنین در مورد زنی که عادت بوده و بعد از اتمام عادت خود فراموش کند که غسل نماید و بعد از چند روز به یادش بیاید حکمش چیست؟
جواب: بنابر احتیاط واجب قضای آن روزها را بگیرد.
8ـ در محلی کار می‌کنم که محیط آن غبار آلود است و یا اینکه وقتی به سرکار می‌روم در کنار ماشینی قرار می‌گیرم که دود زیادی از آن خارج می‌شود و باعث سرفه کردن می شود آیا روزه‌ام صحیح است؟
جواب: باید کاری کند که از فرو رفتن گرد و غبار به حلق ممانعت کند.
9ـ سردردی دارم که ارثی است و چنانچه طبق تجویز پزشک دارو در سر ساعت معین مصرف نکنم از حالت عادی خارج شده و هوشیاری خود را از دست می‌دهم آیا روزه بر من واجب است؟
جواب: اگر روزه گرفتن برای شما ضرر دارد واجب نمی‌باشد.
10ـ استفاده از مواد معطر مانند عطر و شامپو موجب باطل شدن روزه می‌شود؟
جواب: استفاده از عطریات و اشیاء بودار مکروه است.
11ـ استفاده از آمپولهای تقویتی برای انسان روزه‌دار چه حکمی دارد؟
جواب: برای روزه دار استفاده از آمپولهای غذایی جائز نمی‌باشد اما استفاده از آمپول تقویتی مانعی ندارد.
12ـ گاهی از لثه‌هایم خون می‌آید و با آب دهان مخلوط می‌شود و آنرا می‌بلعم آیا موجب باطل شدن روزه می‌شود؟
جواب: موجب باطل شدن روزه می‌شود.
13ـ پرکردن دندان در ماه رمضان چه حکمی دارد؟
جواب: اگر مواد به گلو نرود پر کردن دندان برای روزه اشکال ندارد.
14ـ آیا فرو بردن خلط سینه و بینی روزه را باطل می کند؟
جواب: مادامیکه خلط سینه و بینی به فضای دهان نیامده باشد فرو بردن آن موجب باطل شدن روزه نمی‌شود.
15ـ حمام کردن در روز برای شخص روزه دار چه حکمی دارد؟
جواب: اگر حمام کردن برای شخص روزه دار موجب ضعف شود کراهت دارد.
16ـ در کشوری زندگی می‌کنم که در آن شش ماه شب و شش ماه روز است تکلیف ما برای گرفتن روزه چیست؟
جواب: بنابر احتیاط به مقدار ساعت روز کشور دیگری که شب و روز متعادل دارد مانند مکه معظمه به نیت روزه امساک کند.