بسم الله الرحمن الرحیم
فطره(زکات فطره) در لغت چند معنی دارد که مهمترین آنها خلقت و اسلام است و در اصطلاح عبارت از: زکاتی است که هر مسلمان برای خود و هرکس که نان‌خور او محسوب می‌شود؛ به مستحق می‌پردازد.
ممکن است سؤال شود که زمان پرداخت زکات فطره چه وقت می‌باشد آیا محدوده زمانی مشخصی دارد؟
بر اساس موازین شرعی و بیان احکام که توسط مراجع تقلید صورت گرفته است زمان وجوب و پرداخت زکات فطره از زمان ادای آن مغرب روز آخر ماه مبارک رمضان و تا ظهر روز عید فطر می‌باشد.
از این نکته نباید غافل باشیم که این نوع پرداخت به عبارتی نوعی حق مالی است که باعث سلامت جسم(خلقت) و روح زکات دهنده می‌شود که آنرا زکات بدن و یا زکات فطره می‌نامند آنچه به نظر می‌رسد وجه تناسب این حق با معنای اسلام این است که زکات فطره مقتضای دین اسلام است از اینرو اگر کسی پیش از غروب آفتاب شب عید مسلمان شود تکلیف از او ساقط نمی‌شود و باید زکات فطره خود را بپردازد.
همانطور که همه می‌دانیم دستورات و فرامین دین مبین اسلام همواره براساس مصالح و فوائدی که خداوند باریتعالی برای بندگان مؤمنش در نظر دارد بنا نهاده شده و از طریق پیامبر خاتم(ص) و ائمه هدی(علیهم‌السلام) تبیین و گسترش یافته، لذا«زکات فطره» به اتفاق شیعه و سنی واجب است و در متون دینی برای آن فلسفه و فوائد متعددی را بر شمرده‌اند که مهمترین آنها عبارتند از:
1ـ زکات فطره مکمل و تمام کننده روزه است همانگونه که درود و صلوات بر پیامبر اسلام(ص) مکمل و تمام‌کننده نماز است.
2ـ چنانچه مرحوم کلینی«ره» در کتاب اصول کافی باب فطره می‌گوید زکات فطره باعث قبولی روزه ماه مبارک رمضان می‌شود.
3ـ موجب بیمه شدن انسان و حفظ از مرگ درآن سال می‌شود.
4ـ باعث سلامتی جسم و پاکسازی روح از صفات ناپسند اخلاقی می‌شود.
5ـ تمام کننده زکات مالی می‌باشد.
استفتائات زکات فطره
1ـ زکات فطره دانشجویانی که در پوهنتون(دانشگاه) و سربازان اردوی ملی که غذای روزانه آنها و یا محل سکونت آنها در طول سال از طرف دانشگاه و یا ارتش داده می‌شود به عهده چه کسی است؟
جواب: زکات فطره به عهده خود دانشجویان و سربازان اردوی ملی(ارتش) می‌باشد.
2ـ زکات فطره دختری که شیرینی خورده(عقد کرده) باشد به عهده کیست؟
جواب: به عهده کسی می‌باشد که آن دختر در شب عید عائله و نان‌خور او باشد.
3ـ فرزندی که هنوز متولد نشده، زکات فطره دارد؟
جواب: زکات فطره ندارد ولی اگر طفل پیش از غروب شب عید متولد شود باید فطریه آن طفل را سرپرست خانواده پرداخت نماید.
4ـ پدر و مادر و برادر و خواهری که مستحق و نیازمند باشند آیا زکات فطره به آنها تعلق می‌گیرد؟
جواب: کسی که فقیر باشد زکات فطره بر او واجب نمی‌باشد.
5ـ آیا پدر می‌تواند زکات فطره خود را به فرزندان خود و یا نوه‌ها و پایین‌تر از آنها در صورتیکه مستحق باشند پرداخت نماید؟
جواب: پدر نمی‌تواند زکات فطره خود را به اولاد و یا نوه‌هایش بدهد آنها واجب‌النفقه پدر می‌باشند.
6ـ صاحبخانه تعدای میهمان را در شب عید فطر دعوت می‌کند آیا فطــریه آنها را باید خودش بپردازد و یا صاحبـخانه (میزبان) پرداخت نماید؟
جواب: اگر میهمان با رضایت صاحبخانه دعوت شده است و شب عید نان‌خور صاحبخانه باشد بر عهده میزبان می‌باشد و اگر میهمان بدون رضایت صاحبخانه آمده باشد ولکن در شب عید نان‌خور صاحبخانه حساب می‌شود بنابراحتیاط میزبان فطریه آنها را پرداخت نماید.
7ـ اگر کسی بعد از غروب آفتاب در خانة کسی وارد شود زکات فطره به عهده صاحبخانه است یا خود آن شخص؟
جواب: اگر میهمان بعد از غروب آفتاب بر صاحبخانه وارد شود فطریه او برعهده میزبان نمی‌باشد ولی اگر صاحبخانه قبل از غروب کسی را دعوت کرده است و آن کس بعد از غروب آمده باشد بنابراحتیاط هم میهمان و هم صاحبخانه فطریه پرداخت نمایند.
رؤیت هلال(راههای اثبات اول ماه)
اثبات اول ماه به جند راه ثابت می‌شود:
1ـ خود انسان ماه را ببیند.
2ـ دو مرد عادل شهادت بدهند که ماه را دیده‌اند.
3ـ عده‌ای که از گفته آنان یقین پیدا می‌شود؛ بگویند ماه را دیده‌اند.
4ـ سی روز از اول ماه مبارک رمضان گذشته باشد.
5ـ حاکم شرع حکم کند که اول ماه شوال تایید شده است.
استفتائات رؤیت هلال ماه
1ـ اگر پیش از ظهر اعلام کردند که امروز اول ماه شوال است و ما هنوز روزه داشته باشیم تکلیف چیست؟
جواب: در صورتیکه اثبات شود مثلا امروز اول ماه شوال است حتی اگر قبل از شام(مغرب) هم اطلاع پیدا کند باید روزة خود را افطار نماید.
2ـ اگر هلال مـاه در ایران دیده شود آیا برای مــردم افغانستان روز عید فطر ثابت می‌شود و یا اینکه توسط حاکم شرع باید اعلام گردد؟
جواب: اگر اختلاف افق زیاد باشد رؤیت هلال در ایران موجب اثبات روز عید در کشور دیگر نمی‌شود مگر اینکه اختلاف افق کم باشد یا حاکم شرع حکم نماید.
3ـ در صورتیکه یکی از مراجع عظام تقلید اعلام روز اول ماه شوال(عید فطر) را اعلام بکند برای کسانیکه مقلد او نیستند حجت است؟
جواب: حتی در صورتیکه مقلد کس دیگری هم باشند برای‌شان حجت می‌باشد.
4ـ آیا رؤیت ماه بوسیله چشم مسلح(دوربین، تلسکوپ و وسایل نجومی) معتبر است؟
جواب: معتبر نمی‌باشد مگر اینکه یقین به رؤیت هلال اول ماه پیدا شود.
5ـ اگر عده‌ای یا شخصی گفته باشد که فردا عید فطر است آیا می‌توانیم به گفته‌های آنان اعتماد کنیم و روزه نگیریم؟
جواب: اگر از گفتن آن عده یقین و اطمینان حاصل شود به گفتن اینکه هلال اول ماه(شوال) دیده شده است می‌تواند روزه نگیرد.