اقسام حج

(مسئله 2127) حج بر سه قسم است: «حج تمتّع ، حج اِفراد و حج قِران»

«حج تمتّع» وظيفة كسي است كه فاصلة وطنش تا مكة معظمه شانزده فرسخ يا بيشتر باشد ؛ «حج افراد و حج قران» نيز وظيفة كسي است كه اهل خود مكه يا اطراف آن تا كمتر از شانزده فرسخ باشد . البته در بعضي از موارد وظيفة برخي افراد بيمار يا معذور از حج تمتّع به حج افراد تبديل مي‌شود .

هر سه قسم حج در بيشتر اعمال مشترک هستند ؛ اما در برخي احكام فرق دارند . 

1ـ حج تمتّع عمره پيش از حج و وابسته به حج و همچون جزئي از آن مي‌باشد كه بايد در يک سال و در ماههاي حج به جا آورده شود ؛ ولي در حج افراد و حج قران عمره مفرده كاملاً مستقل و از حج جداست .

2ـ در حج تمتّع در روز عيد قربان در منا قرباني واجب است و از اعمال آن مي‌باشد ؛ و در حج قران قرباني از ابتدا مقرون با احرام است و بايد تا روز عيد در منا همراه باشد ؛ ولي در حج افراد اصلاً قرباني واجب نيست ، مستحب است .

3ـ از حيث نيت هركدام با ديگري فرق دارد .

4ـ در حج افراد و قران در حال اختيار جايز است طواف حج و سعي را بر وقوف عرفات مقدم بدارد ، به خلاف حج تمتع كه در حال اختيار تقدم طواف و سعي را بر وقوف عرفات جايز نيست .

5 ـ محل احرام حج افراد و قران خود مكه و يا منزل شخص مفرد و قارن مي‌باشد ، به خلاف حج تمتع كه ميقات آن خود مكه است .

6ـ در حج قران و افراد عمره بعد از حج واقع مي‌شود ، در حج تمتع عمره قبل از حج مي‌باشد در اشهر الحج (ماههاي حج: شوال ، ذي‌قعده ، ذي‌حجه)  

     صورت حج تمتّع

«حج تمتّع» مركب از دو عمل عبادي «عمرة تمتّع و حج تمتّع» مي‌باشد كه به ترتيب زير بيان مي‌شود:

   1ـ عمرة تمتّع

(مسئله 2128) در عمرة تمتّع شش چيز واجب است:

اول: نيت عمرة تمتّع

دوم: احرام از يكي از ميقاتها ؛ و در احرام سه چيز واجب است: 1ـ نيت 2ـ پوشيدن دو جامة احرام كه يكي «ازار» و ديگري را «رداء» مي‌نامند . 3ـ تلبيه ؛ يعني گفتن «لبيك» بدين نحو: «لَبَّيْكَ أللّهُمَّ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ لَا شَريكَ لَكَ لَبَّيْكَ، إنَّ الْحَمْدَ وَالنِّعْمَهَ لَكَ وَ الْمُلْكَ (لَكَ) لا شَريكَ لَكَ لَبَّيْكَ» .

سوم: طواف خانة خدا ؛ به اين ترتيب كه با شروع از حجرالاسود هفت مرتبه دور خانه خدا بگردد ؛ و به هر دور آن يك «شوط» گفته مي‌شود .

چهارم: نماز طواف ؛ به اين ترتيب كه بعد از تمام شدن طواف واجب ، پشت مقام ابراهيم(ع) دو ركعت نماز به قصد «نماز طواف» بخواند .

پنجم: سعي بين صفا و مروه ؛ يعني پس از نماز طواف بين «صفا و مروه» را كه دو كوه معروفند سعي كند ؛ به اين صورت كه از صفا شروع كند و به مروه برود و از مروه به صفا برگردد . و سعي بايد هفت مرتبه باشد و هر مرتبه را يك «شوط» مي‌گويند ؛ به اين شكل كه از «صفا به مروه» يك شوط است و از «مروه به صفا» نيز يك شوط به حساب مي‌آيد ؛ پس هفت شوط از صفا شروع و به مروه ختم مي‌گردد .

ششم: تقصير ؛ يعني پس از سعي به قصد قربت و با نيت خالص مقداري از ناخنهاي دست يا پا و يا مقداري از موي سر يا شارب و يا ريش خود را بزند ؛ و بهتر بلكه احوط آن است كه به زدن ناخن اكتفا نكند و مقداري از مو را نيز بزند . و تراشيدن سر و كندن مو كفايت نمي‌كند .

   2ـ حج تمتّع

(مسئله 2129) واجبات حج تمتّع چهارده چيز است:

اول: نيت حج تمتّع

دوم: احرام حج تمتّع ؛ كه مانند احرام عمره است ، جز اين‌كه در احرام حج بايد از مكة معظمه به نيت حج تمتّع محرم شود .

سوم: وقوف به عرفات ؛ يعني مُحرم به احرام حج در ظهر روز عرفه ـ نهم ذي‌حجه ـ به قصد قربت در عرفات باشد و در آنجا نيت وقوف كند . و بنا بر احتياط از اول ظهر به عرفات برود و تا مغرب شرعي در آنجا بماند . ولو صرف توقف در وقت خريد هم كفايت مي‌كند .

چهارم: وقوف به مشعر ؛ به اين ترتيب كه شخص حاجي پس از انجام وقوف به عرفات هنگام مغرب شب عيد به طرف «مشعرالحرام» كوچ كند ، به گونه‌اي كه نماز مغرب و عشاء را در مشعر بخواند . وقوف به مشعر بايد به قصد قربت انجام شود و وقت آن از طلوع فجر تا طلوع آفتاب است ؛ و بنا بر احتياط شب دهم را نيز تا طلوع فجر به قصد قربت در مشعر به سر برد .

پنجم ، ششم و هفتم: واجبات منی در روز عيد قربان كه عبارت از:

1ـ رمي جمرة عقبه ؛ يعني انداختن هفت‌ريگ به آن به پيروي از حضرت ابراهيم(علیه السلام) كه در اين مكان شيطان را رمي كرد .

2ـ قرباني ؛ و مخير است شتر يا گاو و يا گوسفند را قرباني كند ؛ و غير از اين سه حيوان ساير حيوانات كفايت نمي‌كند .

3ـ تراشيدن سر و يا تقصير (كوتاه كردن مو يا ناخن) ؛ و حاجي بين اين دو مخير  مي‌باشد ؛ ولي زنان فقط بايد تقصير كنند . همچنين كسي‌كه سال اول حج اوست بنا بر احتياط واجب بايد سر خود را بتراشد .

هشتم ، نهم ، دهم ، يازدهم و دوازدهم: اعمال مكه مكرمه كه به ترتيب عبارت است از: «طواف ، نماز طواف ، سعي بين صفا و مروه ، طواف نساء و نماز طواف نساء» .

سيزدهم و چهاردهم: اعمال منا در روزهاي يازدهم، دوازدهم و براي بعضي سيزدهم ذي‌حجه كه عبارت است از:

1ـ بيتوته در منا ؛ يعني ماندن شب در آنجا .

2ـ رمي جمرات سه‌گانه (اولي، وسطي و عقبه) ؛ و در هر روز بايد به هر يك از جمرات سه‌گانه هفت ريگ بزند .

     عمره مفرده

(مسئله 2130) از جمله مستحبات مؤكده كه در روايات از آن به «حج اصغر» تعبير شده «عمرة مفرده» است ؛ و در همة اوقات سال مي‌توان آن را به جا آورد و نسبت به عمرة ماه رجب تأكيد بسيار شده است .

واجبات عمره مفرده كه بايد در آنها قصد قربت داشته باشد عبارت است از:

«نيت ، احرام ، طواف خانة خدا ، نماز طواف ، سعي بين صفا و مروه ، تراشيدن سر يا تقصير ، طواف نساء و نماز طواف نساء»

براي تفصيل احكام حج و عمره به مناسك حج مراجعه شود .