قال الله تبارك و تعالي: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ .[1]

«روزه» يكي از پايه‌هاي مستحكم دين مقدس اسلام و از واجبات مهمي است كه خداوند متعال بر بندگانش واجب نموده و آفريدگار جهان بندگانش را براي تهذيب نفس و تطهير قلب و اداي زكات بدنهايشان به سوي آن فراخوانده است .

روزه آن است كه انسان به قصد قربت براي انجام فرمان خداوند عالم از اذان صبح تا مغرب از چيزهايي كه روزه را باطل مي‌كند امساك و خوداري نمايد و روزه سپر آتش جهنم و وسيله ورود انسان به بهشت مي‌باشد .

ماه رمضان ماه تكامل و رشد معنوي انسان است كه يك ماه روزه‌دار به خصوص براي انساني كه اشتغالات گوناگون او را از پرداختن به خود باز داشته ، فرصتي پديد مي‌آورد تا روح خود را آزاد ساخته و به كسب معنويات و تقويت نيروي اراده و خودسازي مشغول و با كسب ورع و تقواي بيشتر خويشتن را براي زندگي طيب و طاهر در ديگر ماههاي سال آماده سازد ...

در روايت معصومين(علیهم السلام) آمده است كه خواب روزه‌دار عبادت است ؛ سكوت و نفس كشيدن روزه‌دار پاداش تسبيح دارد ؛ عمل روزه‌دار قبول ؛ دعاي او مستجاب و بوي دهانش در نزد پروردگار از بوي مشك خوشبوتر است .

به علاوه شخص روزه‌دار در حال روزه رنج فقرا و محرومين جامعه را درك نموده به مسئوليت خويش در قبال آنها واقف مي‌گردد و در صدد حمايت و دستگيري از آنان بر مي‌آيد و از اين جهت نيز جامعه از بركات روزه و روزه‌داري برخوردار مي‌شود .

     شرایط صحت روزه

1ـ اسلام و ايمان ؛ و از غير مسلمان روزه صحيح نمي‌باشد .

2ـ نيت اطاعت فرمان الهي .

3ـ پاك بودن از حيض و نفاس .

4ـ مسافر نبودن .

5ـ مريض و بيمار نبودن .

6ـ عدم ضرر و عسر و حرج غير طبيعي .

   نيت

(مسئله 1603) لازم نيست انسان نيت روزه را از قلب خود بگذراند يا مثلاً به زبان بگويد: فردا روزه مي‌گيرم . بلكه همين قدر كه با توجه و براي انجام فرمان خداوند عالم تصميم دارد از اذان صبح تا مغرب كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام ندهد كافي است ، و براي آن‌كه يقين كند تمام اين مدت را روزه بوده ، بايد مقداري پيش از اذان صبح و مقداري هم بعد از مغرب كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام ندهد .

(مسئله 1604) انسان بايد در هر شب از ماه رمضان براي روزه فرداي آن نيت كند ، ولي بهتر است كه شب اول ماه نيز نيت روزه همة يك ماه را نمايد .

(مسئله 1605) نيت روزه يكي از سه حالت را دارد:

1ـ چنانچه روزة او واجب معين[2] باشد ـ مانند روزة رمضان ـ بايد پيش از اذان صبح نيت روزة فردا را بنمايد ؛ و از اول شب ماه رمضان تا اذان صبح هر وقت روزة فردا را نيت كند اشكال ندارد ؛ به شرط آن‌كه به نيت خود باقي باشد و برنگردد.

2ـ چنانچه روزة او واجب غير معين باشد ـ مانند روزة قضا يا كفارة واجب ـ وقت نيت آن تا ظهر ادامه دارد ؛ بلكه اگر پيش از ظهر تصميم نداشته باشد كه روزه بگيرد يا ترديد داشته باشد ، چنانچه كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام نداده باشد و پيش از ظهر شدن نيت كند روزة او صحيح است . ولي بعد از ظهر بنا بر احتياط نمي‌تواند نيت كند .

3ـ چنانچه روزة او مستحبي باشد ، وقت نيت آن از اول شب قبل تا چند دقيقه به اذان مغرب روز بعد است ؛ به اين معنا كه اگر كسي به هر دليل بدون نيت روزه از اذان صبح تا چند دقيقه به اذان مغرب كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام نداده باشد و قبل از مغرب نيت روزة مستحبي نمايد ، روزة او صحيح است .

(مسئله 1606) كسي‌كه بدون نيت روزه خوابيده و پس از اذان صبح بيدار شده است دو حالت دارد:

1ـ چنانچه پيش از ظهر بيدار و متوجه شود و قصد روزه كند روزه‌اش صحيح است ، روزة او واجب باشد يا مستحب ؛ ولي در روزة واجب معين ـ مثل روزة رمضان ـ و نذر معين[3] روزه را بگيرد و بنا بر احتياط قضاي آن را نيز به جا آورد .

2ـ چنانچه بعد از ظهر بيدار شود روزة واجب از او صحيح نيست؛ ولي در ماه رمضان بنا بر احتياط به قصد ما في الذمه امساك كند ، يعني كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام ندهد و پس از ماه رمضان قضاي آن را هم به جا آورد .

(مسئله 1607) اگر پيش از اذان صبح نيت كند و بخوابد و پس از مغرب بيدار شود روزه‌اش صحيح است .

(مسئله 1608) اگر بخواهـد غير روزة رمضان و روزه‌هايي كه در روزهاي خاصي قرار داده شده ـ مثل اول ماه يا ايام‌البيض «15 و 14 و 13 هر ماه» ـ روزة ديگري بگيرد ، بايد آن را معين نمايد ـ مثلاً نيت كند كه روزة قضا يا روزة نذر مي‌گيرم ـ ولي در ماه رمضان لازم نيست نيت كند كه روزة رمضان مي‌گيرم ؛ بلكه نيت روزة فردا كافي است . و اگر نداند ماه رمضان است يا فراموش كند و روزة ديگري را نيت نمايد ، روزة ماه رمضان محسوب مي‌شود . همچنين است حكم روزه‌هايي كه در روزهاي خاصي قرار داده شده است .

(مسئله 1609) اگر بداند ماه رمضان است و از روي عمد نيت روزه غير رمضان كند نه روزه رمضان حساب مي‌شود و نه روزه‌اي كه قصد كرده است .

(مسئله 1610) اگر ـ به عنوان مثال ـ با نيت روزه اول ماه روزه بگيرد و بعد بفهمد روز دوم يا سوم بوده ، روزه او صحيح است .

(مسئله 1611) اگر در ماه رمضان پيش از اذان صبح بيهوش شود و در بين روز به هوش آيد سه حالت دارد:

1ـ چنانچه پيش از اذان صبح نيت روزه نكرده و پيش از ظهر به هوش آيد ، بنا بر احتياط واجب نيت روزه كند و روزه را بگيرد ؛ و اگر نگرفت قضاي آن را به جا آورد .

2ـ چنانچه پيش از اذان صبح نيت نكرده و بعد از ظهر به هوش آيد ، روزه بر او واجب نيست .

3ـ چنانچه پيش از اذان صبح نيت كرده باشد ـ چه پيش از ظهر به هوش آيد يا بعد از ظهر ـ بنا بر احتياط واجب روزة آن روز را تمام نمايد ؛ و اگر تمام نكرد قضاي آن را به جا آورد .

(مسئله 1612) اگر پيش از اذان صبح نيت كند و بعد مست شود و در بين روز به هوش آيد ـ پيش از ظهر باشد يا بعد از ظهر ـ بنا بر احتياط واجب روزة آن روزه را تمام كند و قضاي آن را هم به جا آورد .

(مسئله 1613) اگر نداند يا فراموش كند كه ماه رمضان است و پيش از ظهر ملتفت شود ، چنانچه كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام نداده باشد بايد نيت كند و روزة او صحيح است. و چنانچه كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام داده باشد يا بعد از ظهر متوجه شود روزة او باطل مي‌باشد ؛ ولي بايد تا مغرب كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام ندهد و پس از ماه رمضان هم آن روزه را قضا نمايد .

(مسئله 1614) كسي‌كه در ماه رمضان بالغ مي‌شود يكي از چهار حالت را دارد:

1ـ اگر پيش از اذان صبح بالغ شود ، بايد روزة آن روز را بگيرد .

2ـ اگر پيش از اذان ظهر بالغ شود و كاري هم كه روزه را باطل مي‌كند انجام نداده باشد ، بنا بر احتياط واجب بايد روزة آن روز را بگيرد ؛ مخصوصاً اگر از اذان صبح نيت روزه كرده باشد .

3ـ اگر بعد از ظهر بالغ شود و قصد روزة آن روز را داشته و كاري هم كه روزه را باطل مي‌كند انجام نداده باشد ، مي‌تواند روزة آن روز را بگيرد ولي واجب نيست .

4ـ اگر بعد از ظهر بالغ شود و قصد روزه نداشته ـ خواه كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام داده باشد يا نه ـ روزة آن روز بر او نه واجب است و نه صحيح مي‌باشد .

(مسئله 1615) روزه و ساير عبادات بچة نابالغي كه خوب و بد را تشخيص مي‌دهد صحيح است .

(مسئله 1616) اگر كافر پيش از ظهر مسلمان شود و كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام نداده باشد بنا بر احتياط آن روز را روزه بگيرد ؛ همچنين اگر بچه پيش از ظهر بالغ شود يا ديوانه عاقل گردد و يا بيهوش به هوش آيد و كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام نداده باشد ، بنا بر احتياط واجب روزة آن روز را بگيرد .

(مسئله 1617) كسي‌كه روزة قضاي رمضان دارد نمي‌تواند روزة مستحبي بگيرد ؛ همچنين است بنا بر احتياط واجب اگر روزة واجب ديگري داشته باشد . و چنانچه فراموش كند و روزة مستحبي بگيرد ، در صورتي كه پيش از ظهر يادش بيايد روزة مستحبي او به هم مي‌خورد و مي‌تواند نيت خود را به روزة واجب برگرداند ؛ و اگر بعد از ظهر متوجه شود روزة او باطل است ؛ و اگر بعد از مغرب يادش بيايد صحت روزة او خالي از اشكال نيست .

(مسئله 1618) كسي‌كه براي به جا آوردن روزة ميتي اجير شده ، چنانچه روزة مستحبي بگيرد و مانع به جا آوردن روزة استيجاري نگردد اشكال ندارد ؛ هر چند احوط ترك آن است .

(مسئله 1619) كسي‌كه روزه قضا دارد، چنانچه وقت آن وسعت داشته باشد مي‌تواند روزه استيجاري بگيرد .

(مسئله 1620) اگر غير از روزة ماه رمضان روزة معين ديگري بر انسان واجب باشد    ـ مثلاً نذر كرده باشد روز معيني را روزه بگيرد ـ چنانچه از روي عمد تا اذان صبح نيت نكند روزه‌اش باطل مي‌شود ؛ و اگر نداند كه روزة آن روز بر او واجب است يا فراموش كند و پيش از ظهر يادش بيايد ، چنانچه كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام نداده باشد و فوراً نيت كند روزة او صحيح است ؛ و در غير اين صورت باطل مي‌باشد .

(مسئله 1621) اگر مريض پيش از ظهر ماه رمضان خوب شود و از اذان صبح تا آن وقت كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام نداده باشد ، بنا بر احتياط واجب نيت روزه كند و آن روز را روزه بگيرد و قضاي آن را نيز به جا آورد ؛ و چنانچه بعد از ظهر خوب شود روزة آن روز بر او واجب نيست و مي‌تواند افطار نمايد و بايد قضاي آن را بگيرد .

(مسئله 1622) روزي را كه انسان شك دارد «آخر شعبان» است يا «اول رمضان» واجب نيست روزه بگيرد ؛ و اگر بخواهد روزه بگيرد ، نمي‌تواند نيت روزة رمضان كند ؛ بلكه نيت روزة قضا يا مستحبي نمايد . و چنانچه به قصد غير ماه رمضان روزه بگيرد و بعد معلوم شود آن روز جزو رمضان بوده ، روزه‌اي كه گرفته براي رمضان حساب مي‌شود .

(مسئله 1623) اگر روزي را كه شك دارد آخر شعبان است يا اول رمضان به نيت روزة قضا يا روزة مستحبي و مانند آن روزه بگيرد و در بين روز بفهمد كه ماه رمضان است بايد نيت روزة رمضان نمايد .

(مسئله 1624) اگر در روزة واجب معيني ـ مانند روزة رمضان ـ از نيت روزه گرفتن برگردد يا مردد شود روزه‌اش باطل مي‌شود ؛ بلكه اگر قصد كند يكي از كارهايي كه روزه را باطل مي‌كند انجام دهد ـ هرچند انجام ندهد ـ صحت روزة او محل اشكال است و در هر صورت بايد از چيزهايي كه روزه را باطل مي‌كند اجتناب نمايد و قضاي آن را نيز بگيرد .

(مسئله 1625) در روزة واجبي كه وقت آن معين نيست ـ مانند روزة قضا يا كفاره ـ اگر قصد كند كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام دهد يا مردد شود ، چنانچه انجام ندهد و تا پيش از ظهر دوباره نيت روزه كند روزه‌اش صحيح است ؛ و در روزة مستحب اگر پيش از غروب هم نيت كند صحيح است .

(مسئله 1626) در روزة واجبي كه وقت آن معين نيست و وسعت دارد روزه‌دار مي‌تواند پيش از اذان ظهر روزة خود را باطل نمايد ؛ ولي اگر بعد از اذان ظهر باشد ، در قضاي رمضان بلكه بنا بر احتياط واجب در هر واجب غير معين بايد روزة خود را تمام كند . و چنانچه روزة او مستحبي باشد هر وقت بخواهد مي‌تواند آن را باطل نمايد .

_________________________