راه ثابت شدن اول ماه
(مسئله 1784) اول ماه به يكي از پنج راه ثابت مي‌شود:
1ـ خود انسان ماه را بدون استفاده از دستگاه ببيند .
2ـ دو مرد عادل گواهي دهند كه در شب ماه را ديده‌اند ؛ به شرط آن‌كه شهادت هر يك درباره صفات ماه خلاف ديگري و يا خلاف واقع نباشد ؛ اما اگر فقط در تشخيص بعضي خصوصيات اختلاف داشته باشند ـ مثل آن‌كه يكي بگويد ماه بلند بوده و ديگري بگويد بلند نبوده ـ به گفتة آنان ماه ثابت مي‌شود .
3ـ عده‌اي كه از گفتة آنان يقين يا اطمينان پيدا مي‌شود بگويند ماه را ديده‌ايم ؛ همچنين است هر چيزي كه به واسطة آن يقين يا اطمينان پيدا مي‌شود .
4ـ سي روز از آغاز ماه شعبان بگذرد كه به واسطة آن اول ماه رمضان ثابت مي‌شود ؛ و سي روز ازاول ماه رمضان بگذرد كه به واسطة آن اول ماه شوال «عيد فطر» ثابت مي‌شود .
5ـ حاكم شرع جامع الشرايط حكم كند كه اول ماه است .
(مسئله 1785) اگر حاكم شرع جامع الشرايط حكم كند كه اول ماه است ، كسي هم كه از او تقليد نمي‌كند بايد به حكم او عمل نمايد ؛ ولي كسي‌كه مي‌داند حاكم شرع اشتباه كرده يا او را جامع الشرايط نمي‌داند نمي‌تواند به حكم او عمل كند .
(مسئله 1786) اول ماه با پيشگويي منجمين و شهادت زنان ثابت نمي‌شود ؛ ولي اگر انسان از گفتة آنان يقين يا اطمينان پيدا كند بايد به آن عمل نمايد .
(مسئله 1787) بلند بودن ماه يا دير غروب كردن آن دليل بر اين‌كه شب پيش ، شب اول ماه بوده نيست .
(مسئله 1788) اگر اول ماه رمضان براي كسي ثابت نشود و روزه نگيرد ، چنانچه دو مرد عادل بگويند شب پيش ماه را ديده‌ايم بايد روزة آن روز را قضا كند ؛ و اگر در همان روز باشد ، بقية روز هم از كارهايي كه روزه را باطل مي‌كند بپرهيزد .
(مسئله 1789) روزي را كه انسان نمي‌داند «آخر رمضان» است يا «اول شوال» بايد روزه بگيرد ؛ ولي اگر پيش از مغرب بفهمد اول شوال بوده يا دو مرد عادل شهادت دهند بايد افطار نمايد .
(مسئله 1790) در هواي صاف اگر بيشتر مردم در صدد ديدن ماه بوده‌اند و با اين حال ماه را نديده باشند و فقط دو مرد عادل به آن شهادت دهند ـ چون در معرض اشتباه مي‌باشند ـ اعتبار شهادت آنان محل اشكال است .
(مسئله 1791) شهادت دو مرد عادل بايد از روي حس و ديدن باشد ؛ پس اگر از روي حدس و يا قواعد علمي شهادت دهند اعتباري ندارد .
(مسئله 1792) اگر در شهري اول ماه ثابت شود براي مردم شهرهاي ديگر فايده ندارد مگر آن‌كه فاصلة آنها كم باشد ، يا انسان بداند كه افق آنها يكي است و يا بداند در آن شهري كه ماه ديده شده آفتاب زودتر از شهر خودش غروب مي‌كند .
(مسئله 1793) اگر زنداني نتواند به اول ماه رمضان يقين كند بايد بهگمان عمل نمايد و اگر آن هم ممكن نشد هر ماهي كه روزه بگيرد صحيح است ؛ و بايد پس از گذشت يازده ماه از ماهي كه روزه گرفته دوباره يك ماه روزه بگيرد . ولي اگر بعد گمان پيدا كند بايد به آن عمل نمايد .