مسائل متفرقه اجاره
(مسئله 2434) مستأجری كه ملكی را اجاره كرده بايد پس از پايان مدت اجاره آن را تخليه كند و به مالک تحويل دهد ، و يا رضايت او را به دست آورد.
(مسئله 2435) مالي را كه مستأجر بابت اجاره به موجر مي‌پردازد بايد معلوم باشد . پس اگر از چيزهايي است كه با وزن معامله مي‌كنند بايد وزن آن معلوم باشد ؛ و اگر از چيزهايي است كه با شمارش معامله مي‌كنند بايد شمارة آن معين باشد ؛ و اگر مثل حيوان باشد ، بايد مستأجر آن را ببيند يا مستأجر خصوصيات آن را بگويد .
(مسئله 2436) اگر زميني را براي زراعت گندم يا جو اجاره دهد و مال الإجاره را جو يا گندم همان زمين يا محصول ديگري از آن زمين كه فعلاً موجود نيست قرار دهد اجاره صحيح نيست .
(مسئله 2437) كسي‌كه چيزي را اجاره داده ، تا آن چيز را تحويل ندهد حق ندارد اجارة آن را مطالبه كند . و نيز اگر براي انجام عملي اجير شده باشد پيش از انجام عمل حق مطالبه اجرت ندارد ؛ مگر اين‌كه شرط كنند جلوتر بگيرد يا ـ مثل اجرت نماز استيجاری يا حج ـ متعارف باشد كه جلوتر بگيرند .
(مسئله 2438) هرگاه چيزي را اجاره داده تحويل دهد ، اگر چه مستأجر تحويل نگيرد يا تحويل بگيرد و تا آخر مدت اجاره از آن استفاده نكند ، بايد مبلغ اجاره را به موجر بپردازد ؛ مگر اين‌كه به طور كلي بدون تقصير و كوتاهي مستأجر از استفاده بيفتد .
(مسئله 2439) اگر چيزي را كه اجاره كرده يا مثلاً پارچه‌اي را كه خياط گرفته از بين برود ، چنانچه در نگهداري آن‌كوتاهي نكرده و در استفادة از آن هم زياده‌روي ننموده ضامن نيست .
(مسئله 2440) اگر كسي را براي انجام كاري اجير نمايند و او در وقت معين حاضر شود مبلغ اجاره را طلبكار است ؛ هر چند در آن وقت بيكار بماند يا براي خودش يا ديگري كار كند .
(مسئله 2441) اگر بعد از تمام شدن مدت اجاره معلوم شود اجاره باطل بوده ، در صورتي كه مستأجر عين مورد اجاره را تحويل گرفته باشد بنا بر احتياط أجرت متعارف آن را با مال‌الإجاره تعيين شده مقايسه كنند ، پس مقدار مشترك را مستأجر به صاحب ملك بپردازد و نسبت به زائد آن با يكديگر مصالحه نمايند . همچنين است اگر بعد از گذشتن مقداري از مدت اجاره معلوم شود كه اجاره باطل بوده است .
(مسئله 2442) اگر پس از قرارداد اجاره موجر يا مستأجر بفهمد مغبون شده ، چنانچه هنگام قرارداد ملتفت نبوده مي‌تواند اجاره را به هم بزند ؛ ولي اگر در قرارداد اجاره شرط كرده باشند كه در صورت ضرر و غبن هم هيچ‌كدام حق به هم زدن معامله را ندارند ، نمي‌توانند اجاره را به هم بزنند .
(مسئله 2443) اگر پيش از ابتداي مدت اجاره متعلق اجاره به گونه‌اي خراب شود كه هيچ قابل استفاده نباشد يا قابل استفاده‌اي كه شرط كرده‌اند نباشد اجاره باطل مي‌شود ، و پولي كه مستأجر به موجر داده به او برمي‌گردد ؛ بلكه اگر طوري شود كه استفاده از آن به اندازه‌اي كه در اجاره معين شده ممكن نباشد ، مستأجر مي‌تواند اجاره را به هم بزند .
(مسئله 2444) اگر در بين مدت اجاره متعلق اجاره به گونه‌اي خراب شود كه هيچ قابل استفاده نباشد يا قابل استفاده‌اي كه شرط كرده‌اند نباشد ، اجاره نسبت به مدت باقيمانده باطل مي‌شود ؛ و مستأجر مي‌تواند اجارة همة مدت را به هم بزند و نسبت به مقداري كه استفاده كرده به احتياطي كه در مسئله 2441 گفته شد عمل نمايد .
(مسئله 2445) اگر قسمتی از متعلق اجاره خراب شود ـ مثلاً خانه‌ای كه دو اتاق دارد يك اتاق آن خراب شود ـ مسئله دو صورت دارد:
1ـ چنانچه عقد اجاره فقط بر عين ساختمان سابق قرار گرفته باشد ، اجاره باطل است و مستأجر نسبت به مقداري كه استفاده كرده به احتياطي كه در مسئله 2441 گفته شد عمل نمايد .
2ـ چنانچه ساختمان سابق هيچ‌گونه خصوصيتي نداشته باشد ، چنانچه موجر فوراً آن را بسازد و هيچ مقدار از استفادة آن از بين نرود اجاره باطل نمي‌شود ، و مستأجر هم نمي‌تواند اجاره را به هم بزند ؛ ولي اگر ساختن آن به قدري طول بكشد كه مقداري از استفادة مستأجر از بين برود اجارة آن مقدار باطل مي‌شود ، و مستأجر مي‌تواند همة اجاره را به هم بزند و نسبت به مقداري كه استفاده كرده به احتياطی كه در مسئله 2441 بيان شد عمل نمايد .
(مسئله 2446) اگر چيزی را كه اجاره كرده كسی غصب نمايد دو صورت دارد:
1ـ اگر پيش از آن‌كه تحويل بگيرد كسي‌آن را غصب نمايد ، مستأجر مي‌تواند اجاره را به هم بزند و چيزي را كه به موجر داده پس بگيرد ، يا اجاره را به هم نزند و اجارة مدتي را كه در تصرف غصب كننده بوده به ميزان متعارف از او بگيرد .
2ـ اگر پس از آن‌كه تحويل گرفت كسي آن را غصب نمايد ، نمي‌تواند اجاره را به هم بزند و فقط حق دارد كراية آن چيز را به مقدار متعارف از غصب كننده بگيرد .
(مسئله 2447) اگر پيش از آن‌كه مدت اجاره تمام شود موجر متعلق اجاره را به مستأجر يا فرد ديگري بفروشد ، اجاره به هم نمي‌خورد و مستأجر بايد مال‌الإجاره را به فروشنده بپردازد ؛ ولی اگر به غير مستأجر بفروشد ، حق ندارد پيش از پايان مدت اجاره آن را تحويل خريدار بدهد .
(مسئله 2448) اگر موجر يا مستأجر بميرد اجاره باطل نمي‌شود ؛ مگر اين‌كه مستأجر بميرد و در قرار داد اجاره شرط شده باشد فقط شخص مستأجر از آن چيز استفاده كند . و اگر متعلق اجاره از آنِ موجر نباشد ـ مثلاً ديگري وصيت كرده باشد كه تا شخص موجر زنده است منفعت آن چيز مال او باشد ـ چنانچه پيش از تمام شدن مدت اجاره بميرد اجاره باطل مي‌شود .
(مسئله 2449) اگر صاحب كار بنّا را وكيل كند كه براي او كارگر بگيرد ، چنانچه بنا كمتر از مقداري كه از صاحب كار مي‌گيرد به كارگر بدهد زيادي آن بر او حرام است و بايد آن را به صاحب كار بدهد ؛ ولي اگر اجير شود كه ساختمان را تمام كند و براي خود اختيار بگذارد كه خودش بسازد يا به ديگري بدهد ، در صورتي كه كمتر از مقداري كه اجير شده به ديگري بدهد ، چنانچه خود او هم كاري كه ارزش دارد انجام مي‌دهد زيادي آن براي او حلال مي‌باشد .
(مسئله 2450) اجير شدن براي كارهايي كه بر همگان واجب كفايي است ـ نظير غسل ، كفن ، و دفن ميت ـ بنا بر احتياط باطل است ؛ هر چند براي مستحبات آن مانعي ندارد . ولي استخدام و اجير شدن براي كارهاي مورد نياز جامعه و مردم ـ نظير امور پزشكي و صنعتي ـ اشكال ندارد .