تیمم

 وَإِنْ كُنْتُمْ مَرْضَى أَوْ عَلَى سَفَرٍ أَوْ جَاءَ أَحَدٌ مِنْكُمْ مِنَ الْغَائِطِ أَوْ لامَسْتُمُ النِّسَاءَ فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَيَمَّمُوا صَعِيدًا طَيِّبًا .[1]

فلسفه «وضو» و «غسل» تنها نظافت نيست تا گفته شود در تيمم چگونه نظافت به دست مي‌آيد ، و احكام شرع مقدس اسلام علاوه بر حكمتهايي كه بسياري از انسانها مي‌فهمند ، داراي مصالح و علل ديگري است كه چه بسا فهم آنها براي ما آسان نمي‌باشد ، و روح مشترك در همه احكام الهي به وجود آوردن حالت تعبد و روحيه اطاعت و خضوع بندگان در مقابل خداوند حكيم و تقرب الي الله مي‌باشد .

     كيفيت تيمم

(مسئله598) «تيمم» عبارت از زدن دو كف دست بر زمين و كشيدن آنها به صورت و پشت دستها با شرايط زير است:

1ـ نخست قصد كند به جاي وضو يا غسل تيمم مي‌نمايد .

2ـ پس از نيت كف دو دست را با هم ـ بنا بر احتياط ـ به چيزي كه تيمم به آن صحيح است بزند .

3ـ كف دو دست را بر تمام پيشاني و دو طرف آن از بالا به پايين از جايي كه موي سر روييده است تا روي ابروها و بالاي بيني بكشد ، به طوري كه تمام كف دو دست بر تمام پيشاني و بنابر احتياط واجب روي ابروها كشيده شود ، و بهتر است بر تمام صورت كشيده شود .

4ـ سپس تمام كف دست چپ را بر تمام پشت دست راست از مچ تا سر انگشتان و تمام كف دست راست را بر تمام پشت دست چپ بكشد ؛ و بنابر احتياط دوبار كف دو دست را به زمين بزند و بر پيشاني و پشت دستها بكشد و باز يك بار كف دو دست را به زمين بزند و بر پشت دستها بكشد .

(مسئله599) اگر كف دست را به زمين بگذارد كافي نيست ، بلكه بايد آنها را به زمين بزند .

(مسئله600) كسي‌كه در اثر قطع و يا فلج شدن دستهايش به هيچ وجه نمي‌تواند با دستها پيشاني‌اش را مسح نمايد بايد پيشاني‌اش را مستقيما به زمين بكشد و در صورت امكان بنا بر احتياط واجب از شخص ديگري هم كمك بگيرد كه او را تيمم دهد .

(مسئله601) تيمم بدل از وضو و بدل از غسل از نظر كيفيت و شكل يكي هستند ، و تيمم بدل از هر غسلي حكم همان غسل را دارد .

(مسئله602) «ترتيب» چنان‌كه در مورد شستن اعضاي وضو بيان شد ، در ميان اجزاي تيمم نيز شرط است .

(مسئله603) «موالات» يعني پشت سر هم انجام دادن در تيمم معتبر است اگر چه بدل از غسل باشد كه جزئي از اجزاي آن پشت سر هم انجام شود و عرفا بگويند كه اين شخص مشغول تيمم كردن است و نگويند آن را رها كرده سپس به آن مشغول شده است .

     چيزهايي كه تيمم بر آنها صحيح است 

(مسئله604) تيمم بر هر چيزي‌كه زمين ناميده مي‌شود جايز است . تيمم بر

«خاک» 

«ريگ» 

«كلوخ» 

«گِل پخته مانند آجر و كوزه» 

«سنگ گچ» 

«سنگ آهک» 

« سنگ مرمر» 

و ديگر سنگها صحيح است ، ولي تيمم بر جواهرات ـ مانند «عقيق» ، «فيروزه» ، «شيشه و گياه» كه در اصل از زمين به دست آمده اما اكنون به آنها زمين نمي‌گويند ـ باطل است و بنابر احتياط تا ممكن است بايد خاك را بر چيزهاي ديگر به‌ ويژه سنگ مقدم داشت و احتياط مستحب آن است كه بر گچ و آهك و گِل پخته تيمم نكنند .

(مسئله605) تيمم بر ديوارهاي گلي يا آجري و يا سنگي با بودن خاك خلاف احتياط است و احتياط آن است كه با بودن زمين و خاك خشك بر سنگ و يا زمين و خاك نمناک تيمم نكنند .

(مسئله606) اگر آنچه تيمم بر آن صحيح است پيدا نشود ، بايد بر چيزهاي غبارآلود مانند فرش و لباس تيمم كرد و اگر غبار در لابلاي آنهاست ، بايد اول آنها را تكان دهد تا روي آنها غبارآلود شود و بعد بر آنها تيمم كند ، و چنانچه چيز غبارآلود هم نباشد مي‌تواند بر گل تيمم نمايد ، و اگر آن هم پيدا نشود بنا بر احتياط واجب بايد نماز را بدون تيمم بخواند و بعدا قضاي آن را به جا آورد .

(مسئله607) اگر بتواند با تكان دادن فرش و مانند آن خاك تهيه كند بايد تهيه كند و تيمم بر چيز غبارآلود ننمايد و چنانچه بتواند گل را خشك كند و از آن خاك تهيه نمايد تيمم بر گل صحيح نمي‌باشد .

(مسئله608) اگر با خاك و ريگ چيزي مانند كاه كه تيمم بر آن باطل است مخلوط شود ، نمي‌تواند بر آن تيمم كند ، ولي اگر آن چيز به قدري كم باشد كه در خاك يا ريگ مستهلک و از بين رفته حساب شود تيمم بر آن خاك و ريگ صحيح است .

(مسئله609) تيمم بر زمين گود و خاك جاده و خاكي كه روي آن راه مي‌روند و زمين شوره‌زار كه نمك روي آن را نگرفته مكروه است ، و اگر نمك روي آن را گرفته باشد باطل است .

(مسئله610) مستحب است چيزي كه بر آن تيمم مي‌كند ، گردی داشته باشد كه به دست بماند و بعد از زدن دست بر آن ، دست را بتكاند كه گرد آن بريزد.

(مسئله611) چيزي كه بر آن تيمم می‌كند بايد شرايط زير را داشته باشد:

1ـ پاك باشد ؛ و اگر چيزي پاكي كه تيمم بر آن صحيح است ندارد بنا بر احتياط واجب نماز را بدون تيمم بخواند و قضاي آن را هم به جا آورد .

2ـ غصبي نباشد ؛ همچنين فضايي كه در آن تيمم مي‌كند نيز نبايد غصبي باشد و اگر نداند محل تيمم غصبي است و يا فراموش كرده باشد تيمم او صحيح است ، ولي اگر فراموش كننده خودش غاصب باشد تيمم او محل اشكال است .

(مسئله612) اگر يقين داشته باشد كه تيمم بر چيزي صحيح است و بر آن تيمم نمايد بعد بفهمد تيمم بر آن باطل بوده ، نمازهايي را كه با آن تيمم خوانده است بايد دوباره بخواند .

(مسئله613) كسي‌كه در جاي غصبي حبس است ، اگر آب و خاك او غصبي است بايد با تيمم نماز بخواند .