چیزهایی که سجده بر آن صحیح است
(مسئله1103) سجده بر زمين و چيزهاي غير خوراكي و غير پوشاكي كه از زمين مي‌رويد مانند چوب و برگ درخت صحيح است ، گرچه مانند علف و كاه خوراک حيوانات باشد . ولي سجده بر مواد پوشاكي و يا خوراكي انسان مانند گندم ، جو ، نان و نيز بر مواد معدني مانند طلا و نقره و بنا بر احتياط واجب بر عقيق و فيروزه كه در اصل از زمين مي‌باشند و نظير اينها باطل است ؛ همچنين سجده بر چيزهايي كه از نفت گرفته مي‌شود ، مانند قير صحيح نمي‌باشد .
(مسئله1104) سجده بر سنگهاي معدني مانند سنگ مرمر ، سنگهاي سياه ، سنگ آهک و سنگ گچ صحيح است ، بلكه بر گچ ، آهک پخته ، آجر و كوزه گلي هم اشكال ندارد ، هر چند احوط ترک آن است .
(مسئله1105) احتياط واجب آن است كه بر برگ درخت مو (انگور) ـ چنانچه تازه باشد ـ سجده نكنند .
(مسئله1106) سجده بر گُلهايي كه خوراكي نيستند صحيح است ، ولو سجده بر داروهاي خواركي كه از زمين مي‌رويد مانند گل بنفشه وگل گاو زبان صحيح نيست .
(مسئله1107) سجده بر گياهي كه خوردن آن در بعضي از شهرها يا در بعضي از اوقات معمول است و در شهرهاي ديگر يا اوقات ديگر معمول نيست و نيز سجده بر ميوة نارس صحيح نمي‌باشد .
(مسئله1108) اگر كاغذ از چيزي كه سجده بر آن صحيح است (چوب) ساخته شده باشد مي‌توان بر آن سجده كرد ، ولي سجده بر كاغذي كه از پنبه و مانند آن ساخته شده اشكال دارد .
(مسئله1109) بهترين چيز براي سجده تربت حضرت سيدالشهداء(ع) است ، و پس از آن خاك و سپس سنگ و بعد از سنگ ، چوب و گياه مي‌باشد .
امام صادق(ع) مقداري تربت براي سجده تهيه كرده بود و مي‌فرمود: سجده بر تربت امام حسين(ع) حجابهاي هفت‌گانه را مي‌شكافد و مي‌فرمود: سجده بر تربت قبر امام حسين(ع) تا اعماق زمينهاي هفت‌گانه را روشن مي‌كند .
(مسئله1110) اگر چيزي را كه سجده بر آن صحيح است ندارد يا اگر دارد به دليلي نمي‌تواند بر آن سجده كند ، بر پنبه يا كتان رشته نشده و اگر نبود بر قير و مواد معدني ديگر و اگر نبود بر لباس خود ، و اگر لباس هم ندارد بر پشت دست سجده صحيح است . و لباسي كه از كتان يا پنبه باشد بر لباسهاي ديگر مقدم مي‌باشد .
(مسئله1111) اگر در بين نماز چيزي كه بر آن سجده مي‌كرده گم شود و چيزي كه سجده بر آن صحيح است نداشته باشد ، چنانچه وقت تنگ است بايد به ترتيبي كه در مسئله پيش گفته شد عمل نمايد ؛ و اگر وقت وسعت دارد بنا بر احتياط نماز را به ترتيبي كه در مسئله پيش گفته شد تمام كند و آن را دوباره بخواند .
(مسئله1112) هرگاه در حال سجده بفهمد پيشاني را بر چيزي گذاشته كه سجده بر آن باطل است ، اگر ممكن باشد بايد پيشاني را از روي آن بر روي چيزي كه سجده بر آن صحيح است بكشد و سر را بلند نكند ؛ و اگر ممكن نباشد بنا بر احتياط بر هر چه ممكن است از معادن و لباس و غير آنها سجده كند و نماز را تمام كرده و دوباره بخواند .
(مسئله1113) اگر بعد از سجده و بلند كردن پيشاني بفهمد پيشاني را روي چيزي گذاشته كه سجده بر آن باطل است ، بنا بر احتياط واجب يک سجده بر چيزي كه سجده بر آن صحيح است انجام دهد و نماز را هم دوباره بخواند .
مستحبات و مكروهات سجده
(مسئله1114) چند چيز در سجده مستحب است از آن جمله:
1ـ كسي‌كه ايستاده نماز مي‌خواند بعد از آن‌كه سر از ركوع برداشت و كاملاً ايستاد و كسي‌كه نشسته نماز مي‌خواند بعد از آن‌كه كاملاً نشست ، براي رفتن به سجده «الله اكبر» بگويد و دستها را براي تكبير بلند كند .
2ـ موقعي كه مرد مي‌خواهد به سجده برود ابتدا دستها را روي زمين قرار دهد ، و زن ابتدا زانوها را بر زمين بگذارد .
3ـ بيني را بر مهر يا چيزي كه سجده بر آن صحيح است بگذارد .
4ـ در سجده دعا كند و از خدا حاجت بخواهد ؛ و مستحب است اين دعا را بخواند: «يا خَيْرَ الْمَسْئُولينَ و يا خَيْرَ الْمُعطِينَ اُرْزُقْني وَ ارْزُقْ عيالي مِنْ فَضْلِكَ؛ فَإِنَّكَ ذُوالْفَضْلِ الْعَظيمِ» .اي بهترين كسي كه از او سؤال مي‌كنند و اي بهترين عطا كنندگان! روزي بده به من و عيال من از فضل خودت ؛ پس به درستي كه تو داراي فضل بزرگي هستي .
5 ـ در حال سجده انگشتان را به هم بچسباند و برابر صورت بگذارد به طوري كه سر آنها رو به قبله باشد .
6ـ پس از سجده بر ران چپ بنشيند و روي پاي راست را بر كف پاي چپ بگذارد .
7ـ هنگامي‌كه پس از هر سجده نشست و بدنش آرام گرفت «الله اكبر» بگويد و دستها را براي تكبير بلند كند .
8ـ هنگامي‌كه پس از سجدة اول بدنش آرام گرفت «أسْتَغْفِرُ اللّهَ رَبّي وَ أَتُوبَ إلَيْهِ» بگويد .
9ـ براي رفتن به سجدة دوم در حال آرامي بدن دستها را بلندكند و «الله اكبر» بگويد .
10ـ سجده را طول دهد و در سجده صلوات بفرستد .
11ـ پس از سجده در حال نشستن دستها را روي رانها بگذارد .
12ـ هنگام برخاستن دستها را بعد از زانوها از زمين بردارد .
و براي سجده مستحبات ديگري نيز مي‌باشد كه در كتب مفصّلات ذكر شده است .
(مسئله1115) خواندن قرآن در سجده مكروه است؛ و نيز مكروه است براي برطرف كردن گرد و غبار جاي سجده را فوت كند ؛ و اگر در اثر فوت كردن دو حرف از دهان بيرون آيد نمازش باطل مي‌شود . و مكروهات ديگري هم در كتابهاي مفصّل گفته شده است .