3ـ پس از زلزله به هر اندازه كه باشد ؛ گرچه كسي هم نترسد .

4ـ پس از رعد و برق و بادهاي سياه و سرخ و مانند آن در صورتي كه بيشتر مردم بترسند ؛ بلكه بنا بر احتياط در همه حوادث آسماني يا زميني مهم كه خارج از متعارف باشد هر چند بيشتر مردم نترسند .

(مسئله 1578) هرگاه دو يا چند مورد از موارد وجوب نماز آيات اتفاق بيفتد ـ مثل اينكه خورشيد بگيرد و زلزله هم بشود ـ بايد براي هر كدام يک نماز آيات بخواند .

(مسئله 1579) كسي‌كه چند نماز آيات بر او واجب شده است اگر همه آنها براي يک چيز واجب شده باشد ـ مثلاً سه مرتبه خورشيد گرفته و نماز آنها را نخوانده است ـ موقعي كه قضاي آنها را مي‌خواند لازم نيست معين كند كه براي كدام دفعه مي‌باشد ؛ بلكه اگر سه نماز آيات قضا به جا آورد كافي است . بلكه اگر براي چند چيز مانند خورشيد گرفتگي و ماه گرفتگي و زلزله يا مثلا براي دو مورد از اينها نمازهايي واجب شده باشد ، كافي است به مقدار آنچه واجب شده به قصد ما في الذمه به جا آورد .

(مسئله 1580) چيزهايي كه نماز آيات براي آنها واجب است در هر محلي اتفاق بيفتد فقط مردم همان محل بايد نماز آيات بخوانند و بر مردم جاهاي ديگر واجب نيست ؛ و مردم توابع و حومة محلي كه در آنجا گرفتگي خورشيد يا ماه و يا زلزله اتفاق افتاده است ، اگر گرفتگي خورشيد يا ماه را رؤيت كردند يا زلزله را احساس نمودند ، بايد نماز آيات را بخوانند و در غير اين صورت واجب نيست .

(مسئله 1581) هرگاه انسان به يكي از موارد وجوب نماز آيات يقين يا اطمينان نمايد ـ به عنوان مثال از گفتة كساني كه از راههاي علمي زمان گرفتن خورشيد يا ماه را تعيين مي‌كنند اطمينان پيدا كند ـ يا دو مرد عادل به وقوع آن خبر دهند ، بايد نماز آيات را بخواند و اگر يك مرد عادل نيز خبر دهد بنا بر احتياط واجب نماز آيات را به جا آورد .

(مسئله 1582) هرگاه شماري از مردم يا دو نفر كه عدالت آنها معلوم نيست بگويند خورشيد يا ماه گرفته است ، چنانچه از گفتة آنان يقين پيدا نشود و نماز آيات را نخواند ولي بعد معلوم شود راست گفته‌اند، در صورتي كه تمام خورشيد يا ماه گرفته باشد بايد نماز آيات را بخواند ؛ بلكه اگر مقداري از آن هم گرفته باشد احتياط واجب آن است كه نماز آيات را به جا آورد .

     وقت نماز آيات

(مسئله 1583) از هنگامي كه خورشيد يا ماه شروع به گرفتن مي‌كند تا هنگامي كه هنوز همة آن باز نشده است انسان مي‌تواند نماز آيات را بخواند ؛ ولي بنا بر احتياط مستحب به قدري تأخير نيندازد كه شروع به باز شدن نمايد .

(مسئله 1584) اگر پس از شروع به باز شدن خورشيد يا ماه به نماز بايستد بنا بر احتياط مستحب نيت ادا يا قضا نكند ؛ بلكه به نيت آنچه بر عهدة او واجب شده (ما في الذمه) نماز بخواند . و اگر پس از باز شدن تمام ماه يا خورشيد بخواهد نماز را بخواند بايد به قصد قضا به جا آورد .

(مسئله 1585) در صورتي كه تمام ماه يا خورشيد گرفته بوده و از روي عمد نماز آيات را نخوانده باشد بنا بر احتياط واجب اول غسل كند و بعد قضاي نماز را به جا آورد .

(مسئله 1586) اگر مدت گرفتن خورشيد يا ماه بيشتر از خواندن يك ركعت باشد و انسان نماز آيات را نخواند ، تا هنگامي كه به اندازة خواندن يك ركعت به آخر آن وقت مانده بايد نيت ادا كند ؛ بلكه اگر مدت گرفتن آنها به اندازة خواندن يك ركعت يا كمتر هم باشد بنا بر احتياط واجب بايد نماز آيات را به نيت ادا بخواند .

(مسئله 1587) اگر پس از باز شدن خورشيد يا ماه بفهمد تمام آن گرفته بوده ، بايد قضاي نماز آيات را بخواند ؛ ولي اگر بفهمد مقداري از آن گرفته بوده قضا بر او واجب نيست .

(مسئله 1588) غير از گرفتن ماه و خورشيد ـ كه احكام آن گفته شد ـ اگر زلزله يا ساير حوادث اتفاق افتد انسان بايد بلافاصله نماز آيات را به‌جا آورد ؛ و اگر نخواند معصيت كرده و تا پايان عمر بر او واجب است ؛ و هنگام خواندن  ـ هر چند وقت گذشته باشد ـ بايد نيت ادا نمايد .

(مسئله 1589) اگر بفهمد نماز آياتي كه خوانده باطل بوده بايد دوباره بخواند و اگر وقت گذشته قضا نمايد .

(مسئله 1590) اگر زن در حال حيض يا نفاس باشد و خورشيد يا ماه بگيرد و تا آخر مدتي كه خورشيد يا ماه باز مي‌شود در حال حيض يا نفاس بماند ، نماز آيات در آن حالت بر او واجب نيست ؛ ولي بنا بر احتياط واجب بايد قضا نمايد . همچنين اگر زلزله يا ساير حوادث پديد آيد بنا بر احتياط واجب پس از پاك‌شدن نماز آيات را به نيت ادا به‌جا آورد.

(مسئله 1591) كسي كه هنگام گرفتن خورشيد يا ماه جنب است ،‌ اگر وقت دارد و متمكن از غسل كردن باشد بايد فورا غسل نمايد و نماز آيات را بخواند ؛ و اگر نمي‌تواند غسل كند يا وقت آن را ندارد بايد با تيمم نماز آيات را به جا آورد .

(مسئله 1592) اگر در وقت نماز يوميه نماز آيات نيز بر انسان واجب شود پنج حالت دارد:

1ـ اگر براي هر دو نماز وقت كافي وجود دارد ، هر كدام را شروع كند اشكال ندارد ؛ هر چند احتياط مستحب آن است كه نماز يوميه را مقدم بدارد .

2ـ اگر وقت يكي از آنها تنگ و وقت ديگري وسيع باشد ، بايد نمازي را كه وقت آن تنگ است اول بخواند .

3ـ اگر در وسط نماز يوميه كه وقت آن وسعت دارد بفهمد نماز آيات بر او واجب شده و وقت آن تنگ است ، بايد نماز يوميه را رها كرده و نماز آيات را شروع نمايد ؛ و چنانچه وقت نماز يوميه هم تنگ باشد ، بايد آن را تمام كرده و بعد نماز آيات را بخواند .

4ـ اگر وقت نماز يوميه و نماز آيات ـ هر دو ـ تنگ باشد ، بايد نماز يوميه را مقدم دارد .

5ـ در صورتي كه نماز آيات را شروع كرده و در بين نماز متوجه شود وقت نماز يوميه تنگ است ، بايد نماز آيات را رها كرده و مشغول نماز يوميه شود و پس از آن‌كه آن را تمام كرد بدون انجام كاري كه نماز را به هم مي‌زند بقية نماز آيات را از همان جايي كه رها كرده ادامه دهد .

     دستور نماز آيات

(مسئله 1593) نماز آيات دو ركعت است و در هر ركعت پنج ركوع دارد ؛ و به دو شكل مي‌توان آن را به جا آورد:

1ـ پس از نيت و تكبيره الاحرام حمد و سوره را بخواند و به ركوع رود و پس از ركوع ، دوباره حمد و سوره را بخواند و به ركوع دوم رود و به همين ترتيب عمل كند تا به ركوع پنجم برسد ؛ و پس از بلند شدن از ركوع پنجم به سجده رود و پس از دو سجده ، ركعت دوم را نيز به همين صورت انجام دهد و پس از دو سجدة ركعت دوم تشهد بخواند و سلام دهد .

2ـ پس از نيت و تكبيره الاحرام حمد را بخواند و سوره را به پنج قسمت تقسيم نمايد و پس از حمد قسمت اول سوره را بخواند و به ركوع رود و پس از ركوع بدون آن‌كه حمد بخواند قسمت دوم سوره را خوانده و به ركوع دوم رود و پس از آن قسمت سوم سوره را خوانده و به ركوع سوم رود و به همين ترتيب عمل كند تا به ركوع پنجم برسد ؛ و پس از بلند شدن از ركوع پنجم به سجده رود و پس از دو سجده ركعت دوم را نيز به همين ترتيب انجام دهد و پس از دو سجدة ركعت دوم تشهد بخواند و سلام دهد .

(مسئله 1594) در جايي‌كه مي‌خواهد سوره را به پنج قسمت تقسيم كند بنا بر احتياط «بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيم» و يا كمتر از يك آية سوره را به عنوان يک قسمت قرار ندهد ؛ مگر اين‌كه آن قسمت از آيه جملة مستقلي باشد . پس اگر بخواهد سورة «قدر» را به پنج قسمت تقسيم كند ، پس از آن‌كه حمد را تمام نمود بگويد: «بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ . إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ» و به ركوع رود و پس از آن بايستد و بگويد: «وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ» و به ركوع رود و پس از آن بايستد و بگويد: «لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ» و به ركوع رود و پس از آن بايستد و بگويد: «تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ» و به ركوع رود و پس از آن بايستد و بگويد: «سَلامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ» و به ركوع رود و پس از سر برداشتن و انجام دو سجده ، ركعت دوم را نيز به همين ترتيب انجام داده و تشهد بخواند و سلام دهد .

(مسئله 1595) اگر در يک ركعت از نماز آيات پنج مرتبه حمد و سوره بخواند و در ركعت ديگر يك مرتبه حمد بخواند و سوره را پنج قسمت كند مانعي ندارد ؛ همچنين مي‌تواند در يك ركعت سوره‌هاي متفاوت بخواند . و نيز نمازگزار مي‌تواند در يك ركعت دو سوره يا سه يا چهار سوره را تقسيم كند ؛ به عنوان مثال يك سوره را دو قسمت و سوره ديگري را سه قسمت نمايد ؛ اما بايد توجه داشته باشد هرگاه در وسط سوره ركوع كرد ، پس از آن حمد نخواند و سوره را از جايي كه رها كرده بخواند ؛ و هر وقت كه سوره را تمام كرد ، بعد از ركوع حمد را بخواند و سورة ديگر را شروع كند ؛ و بنا بر احتياط واجب قبل از ركوع پنجم سوره را تمام كند و ركعت دوم را با حمد و سوره‌اي ديگر آغاز كند .

(مسئله 1596) آنچه در نمازهاي يوميه واجب يا مستحب است در نماز آيات هم واجب يا مستحب مي‌باشد ؛ جز اين‌كه در نماز آيات مستحب است به جاي اذان و اقامه سه بار به اميد ثواب «الصَّلاة» گفته شود .

(مسئله 1597) مستحب است پس از ركوع پنجم و دهم «سَمِعَ اللّهُ لِمَنْ حَمِدَه» و پيش از هر ركوع و پس از آن «أللّهُ أكْبَر» بگويد؛ ولي پس از ركوع پنجم و دهم گفتن تكبير مستحب نيست ، هر چند براي رفتن به سجده مستحب است .

(مسئله 1598) مستحب است پيش از ركوع دوم ، چهارم ، ششم ، هشتم و دهم قنوت بخواند ؛ و اگر فقط يك قنوت پيش از ركوع پنجم و يك قنوت پيش از ركوع دهم بخواند مانعي ندارد ؛ ولي خوب است به قصد رجاء باشد .

(مسئله 1599) اگر در نماز آيات شك كند چند ركعت خوانده و فكرش به جايي نرسد نمازش باطل مي‌شود .

(مسئله 1600) اگر شک كند كه در ركوع آخر ركعت اول است يا در ركوع اول ركعت دوم و فكرش به جايي نرسد نمازش باطل است ؛ ولي به عنوان مثال اگر در يك ركعت شك كند كه چهار ركوع كرده يا پنج ركوع ، چنانچه براي رفتن به سجده خم نشده بايد ركوعي را كه شك دارد به جا آورده انجام دهد ، و اگر براي رفتن به سجده خم شده بنا بر احتياط ركوع را به جا آورد و نماز را تمام كند و دوباره بخواند .

(مسئله 1601) هر يک از ركوع‌هاي نماز آيات ركن است كه اگر از روي عمد يا اشتباه كم يا زياد شود نماز باطل مي‌شود .

(مسئله 1602) نماز آيات را مي‌توان به جماعت به جا آورد ؛ و كيفيت آن مثل نمازهاي يوميه است كه به جماعت خوانده مي‌شود .