شرايط وجوب حَجَّه الاسلام
حج با چند شرط واجب مي‌شود؛ و بدون آن شرايط حج واجب نيست:
شرط اول و دوم: «بلوغ و عقل»؛ پس حج بر كودک و ديوانه واجب نيست.
(مسئله 4) اگر غير بالغ حج بجا آورد حج او صحيح است؛ هر چند از حَجَّه الاسلام كفايت نمي‌كند.
(مسئله 5) اگر بچه مميز براي حج محرم شود و در وقت وقوف به مشعر الحرام بالغ گردد، در صورتي كه مستطيع باشد حج او از حَجَّه الاسلام كفايت مي‌كند؛ همچنين است ديوانه اگر پيش از رسيدن به مشعر عاقل شود.
و بنا بر احتياط واجب احرام را تجديد كند؛ هر چند اعاده كردن حج در سال بعد براي اين دو احوط است، به ويژه براي ديوانه.
(مسئله 6) كسي كه گمان مي‌كرد بالغ نشده و قصد حج استحبابي كرد و پس از حج معلوم شد بالغ بوده، كافي بودن حج او از حَجَّه الاسلام محل اشكال است؛ مگر در صورتي كه در وقت نيّت، قصد وظيفة فعلي يا ما في‌الذمّه را نموده و آن را از روي اشتباه بر حج استحبابي تطبيق كرده باشد.
(مسئله 7) حج براي بچة مميز مستحب مي‌باشد و حج او صحيح است؛ هر چند وليّ او اجازه نداده باشد. لكن پس از بالغ شدن اگر استطاعت داشت بايد دوباره به حج برود و حج زمان كودكي كافي نيست.
(مسئله 8) مستحب است وليّ بچة غير مميّز، او را محرم كند و لباس احرام به او بپوشاند و نيّت كند كه اين بچه را براي عمرة تمتّع يا حج تمتّع محرم مي‌كنم. و اگر مي‌شود «تلبيه» يعني گفتن لبّيک[1] را به او تلقين كند؛ وگرنه خودش به جاي او بگويد. و هزينة سفر و حج بچه، آنچه علاوه بر مخارج متعارف اوست به عهدة ولي او مي‌باشد؛ مگر اينكه سفر به مصلحت بچه باشد، مثل اينكه حفظ بچه توقف داشته باشد بر اينكه او را با خود به سفر ببرد.
(مسئله 9) مقصود از «وليّ» در اين مقام ظاهرا وليّ شرعي بچه است؛ مانند پدر و جد پدري، و هر كس از ناحية آنان يا حاكم شرع با اختيارات تام اجازه داشته باشد.
(مسئله 10) پس از آنكه بچه محرم شد يا او را محرم كردند بايد ولي او را از محرّمات احرام باز دارد؛ و اگر بچه مميّز نيست خود ولي، او را از محرّمات احرام حفظ كند.
(مسئله 11) اگر پس از احرام بچه، ولي او را از محرمات احرام باز نداشت و در نتيجه يكي از محرمات را بجا آورد، در صيد، وليّ او بايد كفارة آن را از مال خودش بدهد نه از مال بچه؛ و در غير صيد وجوب كفاره ثابت نيست، هر چند در صورت عمد احتياط خوب است.
(مسئله 12) گوسفند قرباني حج كودك به عهدة وليّ اوست كه او را به حج آورده است.
(مسئله 13) وليّ بچه پس از احرام بچه بايد او را واداركند كه تمام اعمال عمره و حج را بجا آورد. و هر چه را نمي‌تواند خود وليّ به نيابت بچه بجا آورد.
(مسئله 14) اگر وليّ بچه او را محرم كرد و بچه را واداركرد اعمال را مطابق دستور انجام دهد، و آنچه را نتوانست به نيابت او انجام داد، بچه از احرام خارج مي‌شود و پس از بزرگ شدن مي‌تواند ازدواج كند.
(مسئله 15) اگر بچة نابالغ پيش از آنكه در ميقات محرم شود بالغ گردد و از همانجا مستطيع شود حج بر او واجب است و از حَجَّه الاسلام كفايت مي‌كند.
شرط سوم: «حرّيت و آزاد بودن» است؛ پس بر غلام و كنيز زرخريد كه سابقا وجود داشته حج و عمره واجب نيست؛ هر چند مال و توانايي داشته باشند.
شرط چهارم: انسان «مستطيع» باشد، يعني:
1ـ از نظر مالي هزينة رفت و برگشت و هزينة عائلة خود را تا وقت برگشتن داشته باشد.
2ـ توانايي بدني براي سفر و انجام اعمال حج را داشته باشد.
3ـ راه باز باشد؛ و اگرموانعي در كار هست بتواند آنها را برطرف نمايد.
4ـ زمان لازم براي رسيدن به مكه و انجام اعمال در ايام حج را داشته باشد.
5ـ از ناحية حج زندگي كنوني و آيندة او و عائله‌اش مختل نشود.
و از آيه شريفه قرآن و احاديث در تفسير استطاعت همين معنا استفاده مي‌شود.
و در استطاعت بذله نيز همين ملاک موجود است؛ چنانكه روشن خواهد شد.
_________________________
[1] ـ جمله: «لَبَّيك أللّهُمَّ لَبَّيك، لَبَّيك لا شَريكَ لَكَ لَبَّيك» را تلبيه مي‌گويند.