اقسام حج
(مسئله 129) حج بر سه قسم است:
اول: حج تمتّع
دوم: حج افراد
سوم: حج قران
«حج تمتّع» معمولا وظيفة كسي است كه فاصلة وطنش تا مكة معظّمه چهل و هشت ميل يعني شانزده فرسخ يا بيشتر باشد.
«حج افراد» يا «حج قران» وظيفة كسي است كه اهل خود مكه يا اطراف آن تا كمتر از شانزده فرسخ باشد. البته بسا وظيفة افراد بيمار يا معذور تبديل مي‌شود، چنانكه شرح آن مي‌آيد؛ ولي در حال اختيار و بدون عذر اگر برخلاف وظيفه عمل شود كافي نيست. و اگر‌كسي هم در مكّه منزل دارد و هم در عراق مثلا، ميزان منزل غالب اوست كه بيشتر در آنجا سكونت دارد.
و هر سه قسم حج در بيشتر اعمال مشترك هستند؛ ولي در حج تمتّع عمره پيش از حج و وابسته به حج و همچون جزء آن مي‌باشد كه بايد اول عمره و بعد حج به ترتيب در يك سال در ماههاي حج بجا آورده شوند؛ ولي در حج افردا و حج قران، عمره كاملا از حج جداست و هر كدام عمل مستقل مي‌باشد.
در حج تمتّع در روز عيد قربان در مِني قرباني واجب است و از اعمال آن مي‌باشد و هركس متمكن نباشد بايد به جاي آن روزه بگيرد؛ و در حج قران قرباني از ابتدا مقرون با احرام است و بايد تا روز عيد در مِني همراه باشد؛ ولي در حج افراد اصلا قرباني واجب نيست.
(مسئله 130) آنچه در مسئلة پيش گفته شد مربوط به حَجَّه الاسلام است؛ اما در حج استحبابي ـ همة افراد چه اهل مكه و اطراف آن، و چه اهالي شهرهاي دور ـ بين اقسام سه گانة حج مخيّرند، هر چند حجّ تمتّع افضل است. و در حجي كه به واسطة نذر و مانند آن يا به اجاره واجب شده است، ملاك كيفيت نذر و اجاره است. و حجي كه به سبب فاسد كردن حج سابق واجب شده بايد مطابق حج سابقِ فاسد شده انجام شود.
(مسئله 131) كسي‌كه از شهرهاي دور بوده و به مكة معظّمه آمده و در آنجا مجاور شده ولي قصد ماندن دائم ندارد پس تا دو سال وظيفة او حج تمتّع است، و بعد از دو سال ـ بنابرمشهورـ اگر اقامتش در مكه بعد از استطاعت و وجوب حج بوده بايد حج تمتّع بجا آورد؛ همچنين است اگر پيش از اقامت دو سال در مكه استطاعت پيدا كرد و مي‌توانست پيش از گذاشتن دو سال آن را بجا آورد. ولي احوط جمع بين دو وظيفه است بدين گونه كه عمل را به قصد آنچه بر عهدة اوست از تمتع و افراد انجام دهد.
اما اگر بعد از اقامت دو سال در مكه مستطيع شد بايد حج افراد يا حج قران بجا آورد. و اگر‌كسي از شهرهاي دور به مكه آمده و در آنجا مستطيع شده و قصد ماندن كرده و در آنجا به قدري مانده كه مي‌گويند مكه وطن او شده، وظيفة چنين شخصي حج افراد يا قران است؛ هر چند دو سال هم نمانده باشد؛ چنانكه اهل مكه اگر در شهرهاي دور از مكه ساكن و متوطّن شوند و در آنجا مستطيع شوند پس از صدق وطن وظيفة آنان به حج تمتّع تبديل مي‌شود.
(مسئله 132) شخص مجاور مكة معظّمه كه تصميم برگشت به وطن را داشته باشد، در استطاعت او مخارج رفتن به مكه معتبر نيست؛ ولي بايد مخارج حج و برگشتن به وطن را داشته باشد؛ پس واجب نيست پول برگشتن را به مصرف حج برساند.
(مسئله 133) كسي‌كه مجاور مكة معظّمه شده ولي هنوز وظيفه‌اش به حج افراد و قران تبديل نشده، بنابراحتياط بايد براي احرام عمرة تمتّع به ميقات شهر خود يا به يكي از ميقاتهاي پنجگانة ديگر برود و از آنجا محرم شود. و اگر اهل مكة معظّمه بخواهند حج تمتّع استحبابي يا نذري يا اجاره‌اي انجام دهند بنابراحتياط به يكي از ميقاتهاي پنجگانه بروند، و در ادني الحلّ تجديد نيّت كنند و لبّيك را بگويند. و تفصيل ميقاتها به زودي مي‌آيد.