وقوف به عرفات
سوم از واجبات حج تمتّع به طور كلي: «وقوف به عرفات» است.
(مسئله 504) واجب است مُـحرم به احرام حج در ظهـر روز عرفـه ـ نهم ذيحجّه ـ در عرفات باشد و در آنجا نيّت وقوف كند؛ و آن ركني است از اركان حج كه عمدا آن را ترك كند حجش باطل است.
(مسئله 505) وقوف به عرفات نيز مانند ساير اعمال حج از عبادات است و بايد به قصد قربت و با خلوص نيّت و خالي از ريا باشد.
(مسئله 506) مقصود از «وقوف» توقف كردن و بودن در آن مكان است براي رضاي خدا؛ خواه سواره باشد يا پياده، نشسته باشد يا خوابيده و يا در حال حركت، به هر صورت باشد كافي است. ولي اگر در تمام مدت ـ يعني از ظهر تا مغرب ـ خواب يا بيهوش يا بدون نيّت باشد، وقوف او باطل است.
(مسئله 507) هر چند بعضي از اخبار استفاده مي‌شود كه مي‌توانند اول ظهر نماز ظهر و عصر را در خارج عرفات بخوانند و بعد وارد عرفات شوند، ولي بنابراحتياط از اول ظهر به عرفات بروند و تا مغرب شرعي كه وقت نماز مغرب و عشاست در آنجا بمانند؛ و لازم است پيش از مغرب از عرفات خارج نشوند.
(مسئله 508) عرفات بياباني است در خارج حرم خدا، در حدود چهار فرسخي مكة سابق؛ و محدود است به مكانهايي به نامهاي «ثويَه ، عَرَنَه، نَمِرَه، ذي‌المجاز و مَأزَميْن» كه تنگه‌اي است بين عرفات و مزدلفه و اين حدود خارج از عرفات است؛ پس وقوف در آنها كافي نيست.
(مسئله 509) در عرفات كوهي است معروف به «جبل الرحمه» كه جزو عرفات است. ولي مستحب است وقوف در پايين كوه، طرف چپ آن واقع شود؛ مگر اينكه در اثركثرت جمعيت ناچار باشد بالاي كوه برود.
(مسئله 510) هر چند واجب است از بعد از ظهر تا مغرب شرعي در عرفات باشند ولي همة آن ركن حج نيست؛ پس اگر بعد از ظهر بيايد و مقدار كمي هر چند يك دقيقه به قصد وقوف در آنجا بماند و قبل از مغرب شرعي برود، هر چند گناه كرده ولي حج او صحيح است.
(مسئله 511) چنانكه گفته شد اگر با علم و عمد وقوف به عرفات را به طور كلي ترك كند، يعني در هيچ جزئي از ظهر تا مغرب شرعي روز عرفه را در عرفات نماند حجش باطل است. و براي او وقوف در شب عيد كه وقوف اضطراري عرفات است كافي نيست.
(مسئله 512) كسي‌كه در اثر فراموشي يا دير رسيدن به مكه يا اشتباه در ماه يا ندانستن محل وقوف يا عذرهاي موجه ديگر، وقوف اختياري عرفات را درك نكرده لازم است مقداري از شب عيد را پيش از طلوع فجر در عرفات بماند و قصد وقوف كند و اين وقوف «وقوف اضطراري عرفات» است؛ و اگر عمدا آن را ترك كند حجش باطل است.
ولي اگر در اثر يكي از عذرهايي كه گفته شد وقوف اضطراري عرفات را نيز نتوانست درك كند لكن وقوف اختياري مشعر را بعد از طلوع فجر روز عيد درك كرد حج او صحيح است؛ چنانكه اگر گمان دارد كه رفتن به عرفات براي وقوف اضطراري موجب ترك وقوف اختياري مشعر است، در اين صورت نيز بايد به مشعر برود و وقوف اختياري آن را درك كند و حج او صحيح است.
(مسئله 513) اگر كسي عمدا پيش از مغرب شرعي از عرفات كوچ كرد و بيرون رفت، حج او صحيح است ولي گناه كرده است و علاوه بر استغفار بايدكفاره بدهد؛ و كفارة آن نحر [1] يك شتر است در روز عيد در مني. و اگر توانايي آن را ندارد بايد هجده روز در مكه يا در راه و يا در محل خود روزه بگيرد؛ و بنابراحتياط روزه ها را پي در پي و پشت سر هم بگيرد. و اگر از روي فراموشي يا ندانستن مسئله يا اشتباه در وقت پيش از مغرب از عرفات كوچ كرد كفاره ندارد. ولي اگر متوجه شد و وقت باقي است و مي‌تواند بايد برگردد؛ و اگر برنگشت گناه كرده ولي ثبوت كفاره در آن محل اشكال است، هر چند احوط است.
چنانكه اگر عمدا كوچ كرد ولي پشيمان شد و زود برگشت در اين صورت نيز لزوم كفاره محل اشكال است، ولي احوط است.
(مسئله 514) اگر ماه در نزد علما و قضات اهل سنّت در حجاز ثابت شد و بر طبق آن حكم كردند، پس چنانچه ما يقين بر خلاف آن نداشته باشيم بايد از آنان پيروي كنيم و وقوف به عرفات و مشعر و ساير اعمال را مطابق حكم آنان انجام دهيم و حج ما صحيح است. و لازم نيست احتياط كنيم و روز بعد را نيز به عرفات برويم؛ بلكه اگر موجب خوف و ضرر و بروز اختلاف شود جايز نيست.
ولي اگر يقين به بطلان حكم آنان پيدا كنيم و بدانيم در ماه اشتباه كرده‌اند و مثلا وقوف به عرفات را در روز هشتم انجام داده‌اند، در اين صورت كافي بودن عملي كه به پيروي آنان انجام شده محل اشكال است. پس اگـر ممكن است بـدون خوف و ضرر وقـوف به عرفـات را ـ هر چند اضطراري آن باشد ـ درك كنيم حج ما صحيح است؛ و گرنه بنابراحتياط با قصد آنچه فعلا وظيفة اوست از حج و عمرة مفرده، اعمال را همراه آنان انجام دهد و در سال بعد حج را بجا آورد. ولي يقين به بطلان حكم آنان كمتر پيدا مي‌شود.
_________________________
[1] ـ «نحر» يعني قرباني نمودن شتر