1ـ رمی جمره عقبه:
(مسئله 530) اولين واجب مني در روز عيد «رمي جمرة عقبه» [1] است؛ يعني انداختن هفت ريگ به آن، به پيروي از حضرت ابراهيم(علیه السلام) كه در اين مكان شيطان را رمي مي‌كرد. و انداختن سنگهاي بزرگ يا شنِ خيلي ريز يا كلوخ يا گلِ پخته يا چيزهاي ديگر غير از ريگ كافي نيست؛ ولي رنگهاي مختلف ريگ هر كدام باشد كافي است.
(مسئله 531) در ريگها سه شرط معتبر است:
اول: از حرم باشند؛ و اگر از خارج حرم جمع آوري شده باشند كافي نيست. و از هر جاي حرم باشد مانعي ندارد؛ مگرمسجد الحرام و مسجد خيف؛ بلكه احتياط اين است كه از مساجد ديگر نيز برداشته نشده باشند. و مستحب است از مشعر جمع آوري شده باشند.
دوم: ريگها بِكر باشند؛ يعني كسي آنها را در رمي صحيح به كار نبرده باشد، هر چند در سالهاي پيش.
سوم: غصبی نباشند؛ پس اگر از زمين غير يا از ريگهايي كه ديگري براي خودش جمع كرده برداشته شود كافي نيست.
(مسئله 532) در رمي چند چيز معتبر است:
اول: به هفت ريگ رمي كند، و كمتر از آن كافي نيست؛ چنانكه زيادتر از آن نيز اگر به قصد رمي شرعي باشد بدعت و حرام است.
دوم: مانند ساير اعمال حج به قصد قربت و با نيّت خالص، بدون ريا و مقاصد ديگر انجام دهد.
سوم: ريگها را رمي كند، يعني به جمره بيندازد؛ پس اگر نزد يك جمره برود و ريگها را روي آن بگذارد كافي نيست.
چهارم: ريگها به جمره اصابت كند؛ و اگر يكي از آنها اصابت نكرد بايد دوباره بزند.
پنجم: به انداختن او به جمره برسد؛ پس اگر انداختن او در رسيدن آنها به جمره كافي نباشد و در راه سنگ ديگران يا چيز ديگر با آن برخورد كند و فشار و كمك آن، ريگ را به جمره برساند كافي نيست. اگر در وسط راه به چيزي برخورد كند ولي رد شود و به همان نيروي اول به جمره برسد كافي است؛ ولي اگر به چيز ديگر بخورد و در اثر صلابت آن چيز كمانه كند و تصادفا به جمره بخورد، به گونه‌اي كه خوردن به جمره مستقيما مستند به انداختن او نيست، در اين صورت كافي بودن آن محل اشكال است.
ششم: ريگها را بتدريج و پشت سرهم بزند، هر چند بعضي از آنها با هم به جمره بخورند. پس اگر همه يا بعضي را با هم بزند كافي نيست.
(مسئله 533) وقت رمي جمره از طلوع آفتاب روز عيد است تا مغرب شرعي؛ و بهتر است در وقت ظهر باشد. و اگر در اثر فراموشي يا ندانستن مسئله يا جهات ديگر، آن را ترك كرد بايد در روز يازدهم تا سيزدهم كه ايام تشريق [2] است، هر وقت متوجه شد قضاي آن را بجا آورد؛ و اول قضاي گذشته را بجا آورد و سپس وظيفة آن روز را.
و اگر متوجه نشد تا ايام تشريق گذشت و هنوز از مكه خارج نشده، بنابراحتياط به مني برگردد و رمي را انجام دهد؛ ولي بنابراحتياط واجب در سال آينده نيز خودش، و اگر نمي‌تواند ديگري به جاي او آن را در روز عيد، و اگر نشد در ايام تشريق قضا نمايد. واگر رمي جمره را در اثر فراموشي يا ندانستن مسئله ترك كرده و قرباني و تراشيدن سر را انجام داده است لازم نيست پس از قضاي رمي جمره قرباني و تراشيدن سر را دوباره بجا آورد.
(مسئله 534) كساني‌كه از رمي جمره در روز معذورند ـ مانند اشخاص بيمار يا ترسان ـ مي‌توانند در شب رمي كنند؛ و هر وقتِ شب باشد مانعي ندارد.
و معذورين عمومي مانند زنان و پيرمردان و كودكان و ضعيفان كه شبانه از مشعر به مني كوچ داده شده‌اند نيز جايز است در شب عيد رمي جمرة عقبه را انجام دهند؛ همچنين است حكم چوپانان؛ ولي قرباني بايد در روز عيد واقع شود.
(مسئله 535) اگر احتمال دهد ريگهايي را كه در حرم است از خارج حرم به حرم آورده باشند به شك خود اعتنا نكند.
(مسئله 536) اگر احتمال دهد ريگهايي را كه جمع آوري كرده بِكْر نباشند و سابقا در رمي مورد استفاده واقع شده باشند، به شك خود اعتنا نكند.
(مسئله 537) اگر شك كند آنچه را براي رمي جمع آوري كرده «حِصي» ـ يعني ريگ ـ به آنها گفته مي‌شود يا نه، رمي با آنها كافي نيست و بايد يقين كند «حِصي» به آنها گفته مي‌شود.
(مسئله 538) اگر در عدد ريگهايي كه انداخته يا در رسيدن آنها به جمره شك كرد، پس اگر مشغول رمي است بايد به اندازه‌اي بيندازد كه يقين كند هفت عدد آنها اصابت كرده است؛ و مجرّد مظنّه و گمان كافي نيست. و اگر از رمي فارغ شده و وارد واجب ديگري ـ مانند قرباني يا حلق ـ شده و شك كرده، يا اينكه رمي در روز واقع شده و در شب شك كرده، به شك خود اعتنا نكند.
(مسئله 539) اگر پس از فراغت از رمي بلافاصله در صحت آن شك كرد، بنابراحتياط دوباره آن را بجا آورد؛ و اگر زماني از آن گذشته و پيش از اينكه وارد واجب بعدي شود در صحت آن شك كرد، به شك خود اعتنا نكند؛ ولي در اين صورت اگر در عدد آن شك كرد احتياطا آن را از سرگيرد.
(مسئله 540) اگر معلوم شود ريگهايي را كه انداخته به جمره نخورده است يا بعضي از آنها به جمره نخورده، بايد دوباره رمي كند؛ هر چند در حال رمي گمان مي‌كرد به جمره خورده است. پس اگر نزديك جمره ساختمان يا ستوني مثلا وجود داشته و اشتباها ريگها را به آن زده است بايد دوباره رمي كند؛ و اگر خودش نمي‌تواند بايد نايب بگيرد، هر چند براي سال بعد.
(مسئله 541) اگر چند ريگ را با هم بزند مانعي ندارد؛ ولي يك عدد محسوب است، هر چند همة آنها به جمره بخورند.
(مسئله 542) بايد ريگ را با دست بزند؛ پس اگر مثلا با دهان بيندازد كافي نيست. و انداختن با فَلاخُن و مانند آن نيز محل اشكال است.
(مسئله 543) جايز است سواره رمي كند؛ ولي مستحب است پياده باشد.
(مسئله 544) طهارت از حدث و خبث در رمي معتبر نيست؛ ولي مستحب است با طهارت باشد. و ريگها هم لازم نيست پاک باشند؛ هر چند احوط است.
(مسئله 545) براي كودكان و بيماران و افراد بيهوش كه قدرت رمي ندارند واجب است نايب بگيرند كه به جاي آنان رمي كند؛ همچنين است كسي‌كه درك ندارد. و متصدي امر كودك، وليّ شرعي اوست؛ و متصدي امر بيمار و بيهوش و كسي‌كه درك ندارد ظاهرا همراهان او هستند. و بنابراحتياط بيمار را نزد جمره ببرند و در حضور او از طرف او رمي كنند؛ مگر اينكه بردن او مشقت و حرج داشته باشد. و بنابراحتياط وقتي براي بيمار يا بيهوش نايب بگيرند كه از سالم شدن و موفق شدن خودش مأيوس باشند.
(مسئله 546) اگر بيمار يا بيهوش بعد از تمام شدن عمل نايب سالم شود، بنابراحتياط خودش نيز رمي كند. ولي اگر در بين عمل او سالم شود بايد خودش آن را از سرگيرد؛ و اكتفا به مقدار رمي نايب محل اشكال است.
(مسئله 547) بر رمي در طبقة دوم جمرات، ظاهرا رمي جمره صدق مي‌كند وكافي است.
مستحبات رمی جمرات
(مسئله 548) در رمي جمرات چند چيز مستحب است:
اول: در حال رمي با وضو باشد.
دوم: پياده باشد نه سواره.
سوم: رمي در وقت ظهر واقع شود.
چهارم: ريگها را در دست چپ نگه دارد و با دست راست بيندازد.
پنجم: ريگ را بر انگشت ابهام (شست) بگذارد و با سر انگشت سبابه [3] بيندازد.
ششم: وقتي‌كه ريگها را در دست گرفت و آماده رمي شد اين دعا را بخواند:
أللَّهُمَّ هَؤَُلَاءِ حَصَيَاتِي فَاَحْصِهِنَّ لِي وَ ارْفَعْهُنَّ فِي عَمَلِي. [4]
هفتم: با انداختن هر ريگ تكبير ذيل را بگويد:
اَللهُ اَكْبَرُ، أَللَّهُمَّ ادْحَرْ عَنِّي الشَيْطَان. أَللَّهُمَّ تَصْدِيقاً بِكِتَابِكَ وَ عَلَي سُنَّةِ نَبِيِّكَ(ص)، أللَّهُمَّ اجْعَلْهُ حَجّاً مَبْرُوراً وَ عَمَلاً مَقْبُولاً وَ سَعْياً مَشْكُوراً وَ ذَنْباً مَغْفُوراً.
هشتم: در رمي جمرة عقبه بين او و جمره پانزده يا ده ذراع فاصله باشد؛ و در رمي جمرة اولي و وُسطي در كنار آنها بايستد.
نهم: در جمرة عقبه پس از رمي توقف نكند؛ و در دو جمرة ديگر رو به قبله بايستد و دعا كند و حمد و ثناي خدا گويد و بر پيامبر(صلی الله علیه و آله) و آل او صلوات بفرستد.
دهم: در رمي جمرة عقبه پشت به قبله و رو به جمره بايستد.
يازدهم: پس از برگشتن به جاي خود در مني بگويد:
أللَّهُمَّ بِكَ وَثِقْتُ وَ عَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ فَنِعْمَ الرَبُّ وَ نِعْمَ الْمَوْلَي وَ نِعْمَ النَّصِير.
دوازدهم: مستحب است ريگها از مشعر جمع آوري شده باشند و به قدر سر انگشت و اَبْرَش [5] و نقطه‌دار باشند؛ و كراهت دارد سياه يا سفيد يا قرمزِ يك دست باشند.
_________________________
[1] ـ «جمرات» ستونهاي سنگي است كه در مني در سه محل نزديك به يكديگر نصب شده‌اند؛ و سمبل جاهايي است كه شيطان در برابر حضرت ابراهيم(ع) وسوسه كرده است. و پرتاب ريگ به آنها به معناي زدن شيطان و ايستادگي در برابر او مي‌باشد. و جمرة عقبه از همه به مكه نزديكتر است. يادآوري مي‌شود هر كدام از ستونهاي نامبرده را در سالهاي اخير در چند طبقه و به طول حدود 32 متر و ارتفاع 5 متر افزايش داده‌اند.
[2] ـ «ايام تشريق» روزهاي يازدهم و دوازدهم و سيزدهم ذي‌حجّه مي‌باشد.
[3] ـ «سبّابه» به انگشت پهلوي شست مي‌گويند.
[4] ـ الكافي 4/479
[5] ـ «ابرش» به ريگهای خال و خط‌دار مي‌گويند.