احکام جعاله
«جُعاله» آن است كه انسان با شخص معينی و يا به طور كلی قرارداد كند در مقابل كاری كه براي او انجام مي‌دهند مال معينی بدهد ؛ مثلاً بگويد هر كس گمشده مرا پيدا كند ده هزار تومان به او می‌دهم . به كسی كه اين قرار را می‌گذارد «جاعل» و به كسی كه عمل را انجام می‌دهد «عامل» می‌گويند.
فرق بين جعاله و اجاره اين است كه اجاره عقد لازم است و پس از قرارداد اجير بايد عمل را انجام دهد و كسي هم كه او را اجير كرده اجرت را به او بدهكار می‌شود؛ ولی در جعاله عامل مي‌تواند مشغول عمل نشود و تا عمل را انجام ندهد جاعل بدهكار نمی‌شود.
(مسئله 2456) جاعل بايد بالغ و عاقل باشد و از روي قصد و اختيار قرارداد كند و شرعاً بتواند در مال خود تصرف نمايد. بنابراين جعاله فرد نابالغ يا ديوانه و سفيه بدون اجازه ولي خود و نيز جعاله كسي كه از طرف حاكم شرع از تصرف در اموالش منع شده صحيح نيست .
(مسئله 2457) كاری كه جاعل قرارداد كرده بايد غير شرعي و يا غير عقلايي نباشد ؛ بنابراين اگر قرار بگذارد هر كس اين ظرف شراب را بنوشد يا فلان كار لغو را انجام دهد فلان مبلغ را دريافت خواهد كرد جعاله صحيح نيست .
(مسئله 2458) مالي را كه جاعل قرار مي‌گذارد بدهد اگر معين كند ـ مثلاً بگويد هر كس فلان كار را انجام دهد اين گونی برنج را به او مي‌دهم ـ لازم نيست خصوصيات آن را بيان نمايد و مثلاً بگويد اين برنج از كجاست و قيمت آن چقدر است ؛ ولي اگر مال را معين نكند ـ مثلاً بگويد هر كس فلان كار را انجام دهد يك گونی برنج به او می‌دهم ـ بنا بر احتياط واجب بايد خصوصيات آن را كاملاً بيان نمايد .
(مسئله 2459) اگر جاعل مبلغ معيني را قرارداد نكند ، پس از انجام عمل بايد اجرت عامل را به مقداری كه كار او در نظر مردم ارزش دارد بپردازد ؛ مگر اين‌كه ظاهر كلام او اين باشد كه مبلغ كمتری را در نظر گرفته است .
(مسئله 2460) اگر جاعل مبلغ تعيين شده را براي انجام تمام مراحل كار تعيين كرده باشد و عامل كار را ناتمام رها كند چيزي طلبكار نيست ؛ همچنين است موردي كه اگر كار تمام نشود براي جاعل فايده‌اي نداشته باشد . ولی اگر مقصود جاعل آن بوده كه برای هر اندازه از كار مبلغی بپردازد ، بايد پس از رها كردن عامل دستمزد را به نسبت كار بپردازد ؛ هر چند احتياط در مصالحه كردن است .
(مسئله 2461) اگر عامل پيش از قرار داد كار را انجام داده باشد يا بعد از قرارداد به قصد مجانی كار را انجام دهد حقی نسبت به مزد ندارد .
(مسئله 2462) پيش از آن‌كه عامل شروع به كار كند دو طرف مي‌توانند جعاله را به‌هم بزنند .
(مسئله 2463) اگر پس از آن‌كه عامل مشغول عمل شده جاعل بخواهد جعاله را به هم زند بايد مزد عامل را تا آن اندازه كه كار كرده بپردازد ؛ ولي عامل هنگامي می‌تواند عمل را رها كند كه از اين بابت زياني به جاعل نرسد ؛ و اگر زيانی به جاعل برسد علاوه بر اين‌كه حقي بر جاعل ندارد ضامن زيان وارده نيز مي‌باشد .
(مسئله 2464) در هر موردي كه جعاله در اثر جهالت يا نبودن ساير شرايط باطل شود شخص عامل مستحق اجرت المثل ـ يعني اجرتي كه معمولاً براي مثل كار او مي‌دهند ـ مي‌باشد؛ و اگر اجرت قرار داد شده با اجرة‌المثل تفاوت دارد نسبت به مقدار زائد مصالحه نمايند . ولي اگر قصد مجانی كرده چيزی طلبكار نيست .
(مسئله 2465) ظاهراً مژدگانی و جوايزی كه معمولاً به طور مطلق برای پيدا كردن اشيای گمشده تعيين می‌كنند از قبيل جعاله است .