احکام عدّه

   عدّه طلاق

(مسئله 3027) پس از آن‌كه زن به هر دليل از شوهر خود جدا شد ـ خواه با خواندن صيغه طلاق باشد يا از موارد فسخ نكاح باشد يا با تمام شدن مدت و يا بخشيدن مدت توسط شوهر در عقد موقت‌ ـ بايد مدتي را كه در شرع مقدس تعيين شده به عنوان «عدّه» صبر نمايد و در اين مدت از ازدواج با ديگري خودداري نمايد .

(مسئله 3028) زنانی كه نياز به عدّه ندارند و می‌توانند پس از جدا شدن فورا شوهر كنند عبارتند از:

دختري كه پيش از تمام شدن نُه سال به عقد كسي درآمده و پيش از نُه سال از او جدا شود .

زني كه به عقد كسي درآمده و شوهر با او نزديكي نكرده باشد .

زني كه زمان حيض شدن او پايان يافته و يائسه شده باشد .

(مسئله 3029) زن دائمي كه نُه سال او تمام شده و يائسه نيست اگر شوهرش با او نزديكي كند و سپس طلاقش دهد ، پس از طلاق بايد عده نگه دارد . و عدّه او سه پاكي است ، يعني پس از آن‌كه زن را بعد از پاك شدن از حيض طلاق دادند و هنوز در پاكي به سر مي‌برد بايد صبر كند تا دو بار حيض و پاك شود و همين كه حيض سوم را ديد از عده خارج شده است و مي‌تواند شوهر كند .

(مسئله 3030) زني كه حيض نمي‌بيند اگر يائسه نشده يعني در سن زناني است كه حيض مي‌بينند ، چنان‌چه شوهرش با او نزديكي كرده باشد و بخواهد او را طلاق دهد بايد سه ماه با او نزديكي نكند و سپس او را طلاق دهد ، و پس از طلاق زن بايد تا سه ماه قمري به عنون عده صبر كند .

(مسئله 3031) پايان عدّه زن آبستن به دنيا آمدن يا سقط شدن فرزند اوست ، پس اگر به طور مثال زن بارداري را طلاق دهند و پس از چند ساعت نوزادش به دنيا آيد عدّه‌اش تمام مي‌شود ، ولي اگر از زنا آبستن شده باشد بنا بر احتياط واجب بايد علاوه بر آنچه گفته شد سه پاكي يا سه ماه از زمان طلاق او بگذرد .

(مسئله 3032) زني كه به عقد موقت درآمده و مدت آن تمام شده يا شوهر مدت آن را بخشيده است از نظر عدّه يكي از صورتهای زير را دارد:

اگر شوهرش با او نزديكي نكرده باشد عده ندارد .

2 و 3ـ اگر نه سال او تمام نشده يا يائسه باشد عده ندارد ، هرچند شوهرش با او نزديكي كرده باشد .

اگر نه سال او تمام شده و يائسه نشده و شوهرش با او نزديكي كرده باشد ، پس از آن‌كه مدت عقد موقت او به پايان رسيد يا شوهر ادامه مدت را به او بخشيد بايد به ترتيب زير عده نگه دارد:

الف: چنانچه حيض مي‌بيند ، بنا بر احتياط واجب بايد به مقدار دو حيض يا دو پاكي ـ هركدام كه بيشتر است ـ عدّه نگه دارد .

ب: چنانچه حيض نمي‌بيند ، بايد تا چهل و پنج روز عدّه نگه دارد .

ج: اگر حامله باشد و حيض نمي‌بيند ، بنا بر احتياط واجب به هركدام از زاييدن يا چهل و پنج روز كه بيشتر است عدّه نگه دارد .

(مسئله 3033) ابتداي عدّه طلاق از هنگامي است كه صيغه طلاق خوانده مي‌شود ؛ چه زن بداند طلاق داده شده يا نداند . بنابراين اگر پس از عدّه متوجه شود طلاق داده شده لازم نيست دوباره عدّه نگه دارد .

(مسئله 3034) زني را كه عدّه او سه ماه است اگر اول ماه طلاق دهند بايد سه ماه هلالي (قمري) ، يعني از موقعي كه ماه ديده مي‌شود تا سه ماه عدّه نگه دارد ؛ و اگر در بين ماه طلاق دهند بايد بقية ماه را با دو ماه بعد از آن و نيز كسري ماه اول را از ماه چهارم عدّه نگه دارد تا سه ماه تمام شود ؛ و اگر ماه اول بيست و نه روز بوده بنا بر احتياط از ماه چهارم يك روز بيشتر حساب كند .

(مسئله 3035) در مدت عدّه طلاق رجعي مخارج زن به عهدة مرد است ؛ ولي در مدت عدّه طلاق بائن نفقة او بر مرد واجب نيست مگر اين‌كه آبستن باشد ، كه در اين صورت نفقة او بر مرد واجب است .

(مسئله 3036) اگر زن يا مرد در عدّة طلاق رجعي بميرد ديگري از او ارث مي‌برد . ولي اگر در عدّة طلاق بائن ـ مانند طلاق خلع يا مبارات ـ يكي از آنان بميرد ديگري از او ارث نمي‌برد ؛ مگر اين‌كه در عدّة طلاق «خلع يا مبارات» زن از بخشيدن مال يا مهر خود به شوهر برگردد و شوهر هم مطلع شود و رجوع نمايد ، كه در اين صورت اگر يكي از آنان در زمان عدّه بميرد ديگري از او ارث مي‌برد .

    عدّه وفات

(مسئله 3037) زنی كه شوهرش از دنيا رفته بايد به ترتيب زير «عدّه وفات» نگه دارد :

اگر آبستن نباشد ، بايد تا چهار ماه و ده روز عدّه نگه دارد و از شوهر كردن خودداري نمايد ؛ خواه شوهرش با او نزديكي‌كرده باشد يا نه ، ازدواج دائم باشد يا موقت ، صغيره باشد يا نه ، بلكه اگر زن يائسه باشد نيز بايدعدّه نگه دارد .

اگر آبستن باشد ، بايد تا هنگام زايمان عدّه نگه دارد ؛ ولي اگر پيش از چهار ماه و ده روز زايمان كند بايد تا چهار ماه و ده روز از مرگ شوهرش صبر كند .

(مسئله 3038) زن بايد در ايام عدّه وفات از انجام كارهای زير خودداری نمايد :

پوشيدن لباس رنگارنگ ، در صورتي كه زينت حساب شود .

سرمه كشيدن .

هر كاري كه زينت حساب شود ؛ مانند آرايش .

ولي نظافت بدن و لباس ، شانه كردن مو ، گرفتن ناخن ، رفتن حمام و سكونت در خانه تزيين شده مانعي ندارد .

(مسئله 3039) اگر زن از روي عمد يا فراموشي و يا ندانستن مسئله در تمام يا قسمتي از زمان عدّه وفات يكي از محرماتي را كه در مسائل قبل گفته شد انجام دهد ، هر چند گناه كرده ولي عدّه او به هم نمي‌خورد و لازم نيست آن را از سر بگيرد .

(مسئله 3040) زني كه در عدّه وفات به سر مي‌برد مي‌تواند از خانه خارج شود و براي رفع نيازهاي خود رفت و آمد كند ؛ ولي احوط آن است كه شب را در همان خانه‌اي كه در زمان حيات همسرش زندگي مي‌كرده بماند .

(مسئله 3041) ابتدای عدّه وفات از هنگامي است كه زن از مرگ شوهر آگاه مي‌شود .

(مسئله 3042) اگر شوهر در جبهه جنگ يا به علت ديگري مفقودالاثر شود سه صورت دارد :

زن يقين كند شوهر او از دنيا رفته است ، كه در اين حالت بايد عدّة وفات نگه دارد ؛ و پس از عدّه مي‌تواند ازدواج نمايد .

يقين كند شوهر او زنده است ، كه در اين صورت بايد به هر حال صبر كند ؛ و مخارج زندگي او از مال شوهر ، و اگر ندارد از صدقات و بيت المال تأمين مي‌شود .

نداند شوهر زنده است يا نه ، كه در اين صورت اگر پدر يا جد پدري يا وكيل شوهر مخارج زندگي او را از مال شوهر يا محلي ديگر تأمين كنند بايد صبر كند ؛ و اگر تأمين نكنند حاكم شرع آنان را وادار به تأمين مي‌كند؛ و اگر به هيچ شكل مخارج او تأمين نمي‌شود زن مي‌تواند به حاكم شرع مراجعه كند و حاكم شرع دستور دهد زن تا چهار سال پس از مراجعه صبر كند . و در اين مدت با هر وسيلة ممكن تحقيق مي‌كنند ؛ اگر ثابت شد كه زنده است بايد صبر كند ؛ و اگر ثابت نشد حاكم شرع به پدر يا جد پدري شوهر دستور مي‌دهد كه زن را طلاق دهند ؛ و اگر ممكن نشد خود حاكم شرع او را طلاق مي‌دهد ؛ و بنا بر احتياط واجب زن بعد از طلاق به مقدار عدّه وفات ـ يعني چهار ماه و ده روز ـ عدّه نگه دارد و بعد مي‌تواند شوهر كند . و چنانچه پس از عدّه شوهر اول او پيدا شود حقي بر زن ندارد ؛ و اگر در بين مقدار عدّه طلاق پيدا شود حق دارد رجوع كند ؛ و اگر بعد از عدّه طلاق و قبل از پايان عدّه وفات پيدا شود احوط آن است كه رجوع نكند .

(مسئله 3043) زني كه يقين دارد شوهرش در سفر مرده اگر بعد از عدّة وفات شوهر كند و شوهر اولش از سفر برگردد ، بايد از شوهر دوم جدا شود و به شوهر اول حلال است ولي اگر شوهر دوم با او نزديكي كرده باشد بايد به مقدار عدّة طلاق صبر كند و شوهر اول با او نزديكي نكند ، وشوهر دوم نيز بايد مهر المثل ـ يعني مهري مطابق مهر زنهايي كه مثل او هستند ـ را به او بپردازد ؛ و بنا بر احتياط در مقدار تفاوت بين مهر المثل و مهري كه قرار داده‌اند مصالحه نمايند ؛ ولي زن در مدت عدّه مخارجي از شوهر دوم طلبكار نيست و به او نيز حرام ابدي مي‌شود .

(مسئله 3044) اگر زن يقين كند كه شوهرش از دنيا رفته و بعد از تمام شده عدّة وفات شوهر كند ، چنانچه معلوم شود شوهر او آن وقت نمرده و بعداً مرده است بايد از شوهر دوم جدا شود ، و بنا بر احتياط واجب در صورتي كه آبستن باشد به مقدار عدّه طلاق براي شوهر دوم عدّه نگه دارد و بعد براي شوهر اول عدّة وفات نگه دارد ؛ و اگر آبستن نباشد ابتدا براي شوهر اول عدّه وفات و بعد براي شوهر دوم اگر با او نزديكي كرده عدّة طلاق نگه دارد . و در صورتي كه شوهر دوم با او نزديكي كرده ديگر نمي‌تواند با او ازدواج نمايد .

    مسائل متفرقه عدّه

(مسئله 3045) اگر زن بگويد عدّه‌ام تمام شده با دو شرط از او قبول می‌شود :

زن مورد اتهام نباشد .

از طلاق يا مردن شوهر او به قدري گذشته باشد كه در آن مدت تمام شدن عدّه ممكن باشد .

(مسئله 3046) زني كه با او زنا شده اگر از زنا حامله شده باشد عدّه ندارد و ازدواج با او جايز است ؛ و اگر حامله نيست بنا بر احتياط عدّه نگه دارد و بعد ازدواج كند و بنا بر احتياط واجب از ازدواج با كساني كه زنا را حرفة خود قرار داده‌اند خودداري شود ؛ مگر اين‌كه به طور كلي دست بردارند و توبه آنان احراز شود .

(مسئله 3047) اگركسي با غيرهمسرخود به‌ گمان اين‌كه همسر خود اوست نزديكي كند ـ چه زن بداند كه او شوهرش نيست يا گمان كند شوهرش مي‌باشد ـ زن بايد عدّه نگه دارد ؛ و عدّه آن مثل عدّه طلاق است .

(مسئله 3048) اگر با زني كه مي‌داند همسر او نيست زنا كند ، چنانچه زن خيال كند آن مرد شوهر اوست بنا بر احتياط واجب بايد عدّه نگه دارد.

(مسئله 3049) عدّه‌اي كه زن در صورت آميزش اشتباهي با او بايد نگه‌دارد به مقدار عدّة طلاق است ؛ و در طي مدت عدّه شوهر نبايد با او نزديكي كند ؛ ولي در صورتي كه زن بي شوهر باشد ، كسي كه با او نزديكي كرده مي‌تواند در زمان عدّه با او ازدواج نمايد.

(مسئله 3050) اگر زن يا مرد به خاطر يكي از عيوبي كه در مسائل 2826 و 2828 گفته شد پس از نزديكي عقد را به هم بزنند يا به علت شير دادن يا مرتد شدنِ يكی از آن دو پس از نزديكي عقد را به هم بخورد زن بايد عدّة طلاق نگه دارد ؛ ولي اگر شوهر مرتد فطری (كسي‌كه مسلمان‌زاده باشد و بعد مرتد شود) شود و عقد به هم بخورد ، زن بايد عدّه وفات نگه دارد .

(مسئله 3051) زني كه رحمش را برداشته يا لوله‌های رحمش را بسته است باز هم واجب است عدّه نگه دارد .