دفن ميت و احكام آن
(مسئله761) ميت را بايد به ترتيبي در قبر قرار داد كه سمت راست بدن او روي زمين و سينه و شكم او به طرف قبله قرار گيرد . قبر نيز بايد به اندازه‌اي گود باشد كه وقتي ميت در آن دفن مي‌شود بوي عفونت آن بيرون نيايد و درندگان هم نتوانند بدن وي را بيرون آورند ؛ و اگر ترس آن باشد كه جانوري بدن او را بيرون آورد بايد قبر را با آجر و مانند آن محكم كنند . اگر ميت را در تابوت محكم و يا بناي مستحكم قرار دهند بدون اين‌كه در دل زمين قرار بگيرد ، كفايت نمي‌كند ، چون دفن و موارات في الارض صدق نمي‌كند .
(مسئله762) هزينه‌ي خاكسپاري ميت در حد لازم از اصل دارايي ميت برداشته مي‌شود ؛ گرچه به تهيه آجر و سيمان يا خريدن قبر نياز باشد .
(مسئله763) بنا بر احتياط واجب دفن مسلمان در قبرستان كافران و دفن كافر در قبرستان مسلمانان جايز نيست ؛ همچنين دفن ميت مسلمان در جايي كه به او بي‌حرمتي شود جايز نيست .
(مسئله764) دفن ميت در زمين غصبي و بنا بر احتياط واجب در زميني كه مانند مسجد براي غير دفن مردگان وقف شده جايز نيست . همچنين دفن ميت در قبر ميت ديگر چنانچه موجب نبش قبر شود حرام است؛ مگر اين‌كه قبر اول كهنه شده و ميت آن از بين رفته باشد .
(مسئله765) چيزي كه از ميت جدا مي‌شود ـ اگر چه مو و ناخن يا دندانش باشد ـ چنانچه موجب نبش قبر نباشد بايد با او دفن شود ، و بنا بر احتياط در كفن او بگذارند ، ولي اگر موجب نبش قبر شود احتياط آن است كه جدا دفن شود . و نيز ناخن و دنداني كه در حال زندگي از انسان جدا مي‌شود مستحب است دفن شود .
(مسئله766) اگر بچه در رحم مادر بميرد بايد به آسانترين راه او را بيرون آورند ، و چنانچه ناچار شوند او را قطعه قطعه كنند اشكال ندارد ؛ و در صورتي كه شوهرش اهل فن باشد بايد او بچه را بيرون آورد ؛ وگرنه زني كه اهل فن باشد ، و اگر آن هم ممكن نشود مرد محرمي كه اهل فن باشد ، و در غير اين صورت مرد نامحرمي كه اهل فن باشد بچه را بيرون آورد ؛ و در صورتي كه آن هم ممكن نشود ؛ كسي كه اهل فن نباشد مي‌تواند بچه را بيرون آورد .
(مسئله767) هرگاه مادر بميرد و بچه در رحم او زنده باشد ـ گرچه اميد به زنده ماندن طفل نداشته باشند ـ بايد به وسيله كساني كه در مسئله پيش گفته شد از هر طرفي كه بچه سالم بيرون مي‌آيد او را بيرون آورند و شكم مادر را بدوزند ؛ ولي اگر بين پهلوي چپ و راست در سالم بودن بچه فرقي نباشد ، احتياط واجب آن است كه او را از پهلوي چپ بيرون آورند .
مستحبات دفن
(مسئله768) رعايت موارد زير هنگام دفن ميت مستحب است:
1ـ به قصد رجاء و اميد ثواب قبر را به اندازه قد انسان متوسط گود كنند .
2ـ ميت را در نزديكترين قبرستان دفن نمايند ؛ مگر آن‌كه قبرستان دورتر به دلايلي مانند مدفون بودن افراد صالح در آن يا رفت و آمد بيشتر مردم براي فاتحه خواني بر قبرستان نزديكتر فضيلت داشته باشد .
3ـ جنازه را در چند متري قبر روي زمين گذارده تا سه بار كم كم نزديك قبر ببرند ، و در هر مرتبه زمين بگذارند و بردارند و در نوبت چهارم وارد قبر كنند و اگر ميت مرد است ، بار سوم طوري او را زمين بگذارند كه سر او در طرف پايين قبر قرار گيرد و بار چهارم او را از طرف سر وارد قبر نمايند ؛ و اگر ميت زن است ، در مرتبه سوم به طرف قبلة قبر بگذارند و به پهنا وارد قبر كنند و در موقع وارد كردن پارچه‌اي روي قبر بگيرند .
4ـ جنازه را به آرامي از تابوت برگيرند و وارد قبر كنند ، و دعاهايي كه دستور داده شده پيش از دفن و هنگام دفن بخوانند .
5ـ پس از آن‌كه ميت را در لحد گذاشتند گره‌های كفن را باز كنند و بالشی از خاک فراهم سازند و صورت ميت را روي آن بگذارند .
6ـ پشت ميت را به ديوار قبر تكيه دهند و يا چيزي پشت او بگذارند كه ميت به پشت برنگردد .
7ـ كسي كه ميت را در قبر مي‌گذارد به قصد رجاء و اميد ثواب با طهارت و سر و پا برهنه باشد ، و هنگام بيرون آمدن از قبر از طرف پاي ميت بيرون آيد ، و غير از خويشان ميت افراد ديگر با پشت دست خاك بر قبر بريزند و بگويند: «إنّا للّهِ وإنّا إلَيْهِ راجِعونَ» .
8 ـ اگر ميت زن است كساني كه با او محرمند او را در قبر بگذارند ؛ و اگر محرمي نباشد خويشاوندانش او را در قبر بگذارند .
9ـ هنگامي‌كه قبر را از خاك پر كردند به اميد ثواب روي آن آب بپاشند ، و پس از آن كساني كه حاضرند در حالي كه انگشتان خود را باز كرده و در خاك روي قبر فرو برده‌اند هفت بار سوره «قدر» را بخوانند و براي ميت طلب آمرزش نمايند و اين دعا را بخوانند: «أللَّهُمَّ جَافِ الأرْضَ عَنْ جَنْبَيْهِ وَ أصْعِدْ إلَيْكَ رُوحَهُ وَ لَقِّهِ مِنْكَ رِضْوَاناً وَ أسْكِنْ قَبْرَهُ مِنْ رَحْمَتِكَ مَا تُغْنِيهِ بِهِ عَنْ رَحْمَةِ مَنْ سِوَاک» .
10ـ پس از رفتن تشييع‌كنندگان وليّ ميت يا كسي‌كه از طرف او اجازه دارد دعاهايي را كه دستور داده شده به ميت تلقين كند .
(مسئله769) مستحب است ميت را در جاي وسيع دفن كنند و ارتفاع قبر به مقداري باشد كه نشستن در آن ممكن باشد .
(مسئله770) مستحب است صورت ميت را باز كرده ، گونه راست او را بر زمين بگذارند و مقداري تربت امام حسين(ع) همراه او در قبر بگذارند و احتياط مستحب آن است كه به مقدار يك خشت از آن در مقابل صورتش گذاشته شود .
(مسئله771) شايسته است كه پس از نهادن ميت در قبر و پيش از پوشانيدن قبر شهادتين ، عقايد حقّه و اقرار به امامت فرد فرد ائمه(ع) را به او تلقين كند .
(مسئله772) مستحب است پيش از آن‌كه لَحد را بپوشانند دست راست را به شانه راست ميت بزنند و دست چپ را به قوت بر شانه چپ او گذاشته ، دهان را نزديك گوش ميت ببرند و به شدت حركتش دهند و سه مرتبه بگويند:إسْمَعْ إفْهَمْ يَا فُلانَ بْنَ فُلان .
و به جاي كلمه فلان بن فلان اسم ميت و اسم پدرش را بگويند ، مثلا اگر اسم او «حسن» و نام پدرش «محمد» است سه مرتبه بگويند: إسْمَعْ إفْهَمْ يَا حَسَن بْن مُحَمَّد .
و پس از آن بگويند:هَل أنْتَ عَلَي الْعَهْدِ الَّذِي فَارَقْتَنَا عَلَيْهِ مِنْ شَهَادَةِ أنْ لاإلهَ اِلَّااللهُ وَحْدَهُ لاشَريكَ لَهُ وَ أنَّ مُحَمَّداً (صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه) عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ سَيِّدُ النَّبِيِّينَ وَ خَاتَمُ الْمُرْسَلِينَ وَ أنَّ عَلِيًّا أميرُالْمُؤْمِنينَ وَ سَيِّدُ الْوَصِيِّينَ و إمَامٌ افْتَرَضَ اللهُ طَاعَتَهُ عَلَي الْعَالَمِينَ وَ أنَّ الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ وَ عَلِيَّ بْن الْحُسَيْنِ وَ مُحَمَّدَ بْن عَلِيٍّ وَ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّد وَ مُوسَي بْنَ جَعْفَرٍ وَ عَلِيَّ بْنَ مُوسَي وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ وَ عَلِيَّ بْنَ مُحَمَّدٍ وَ الْحَسَنَ بْنَ عَلِيٍّ وَ الْقَائِمَ الْحُجَّةَ الْمَهْدِيَّ (صَلَوَاتُ اللهِ عَلَيْهِمْ) أئِمَّةُ الْمُؤْمِنِينَ وَ حُجَجُ اللهِ عَلَي الْخَلْقِ أجْمَعِينَ وَ أئِمَّتُكَ أئِمَّةُ هُدَي أبْرَارٌ يا فُلانَ بْن فُلان! و به جاي فلان بن فلان اسم ميت و اسم پدرش را بگويند
و سپس بگويند: إذَا أتَاكَ الْمَلَكَانِ الْمُقَرَّبَانِ رَسُولَيْنِ مِنْ عِنْدِ اللهِ (تَبَارَكَ وَ تَعَالَي) وَ سَألاكَ عَنْ رَبِّكَ وَ عَنْ نَبِيِّكَ وَ عَنْ دِينِكَ وَ عَنْ كِتَابِكَ وَ عَنْ قِبْلَتِكَ وَ عَنْ أئِمَّتِكَ فَلا تَخَفْ وَ لاتَحْزَنْ وَ قُلْ فِي جَوَابِهِمَا : أللهُ رَبِّي وَ مُحَمَّدٌ نَبِيِّي وَ الإسْلامُ دِينِي وَ الْقُرآنُ كِتَابِي وَ الْكَعْبُةُ قِبْلَتِي وَ أمِيرُالْمُؤْمِنِينَ عَلِيُّ بْنُ أبِيطَالِبٍ(ع) إمَامِي وَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ الْمُجْتَبَي إمَامِي وَ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّ الشَّهِيدُ بِكَرْبَلاءِ(ع) إمَامِي وَ عَلِيٌّ زَيْنُ الْعَابِدِينَ(ع) إمَامِي وَ مُحَمَّدٌ الْبَاقِرُ(ع) إمَامِي وَ جَعْفَرٌ الصَّادِقُ(ع) إمَامِي وَ مُوسَي الْكَاظِمُ(ع) إمَامِي وَ عَلِيٌّ الرِّضَا(ع) إمَامِي وَ مُحَمَّدٌ الْجَوَادُ(ع) إمَامِي وَ عَلِيٌّ الْهَادِي(ع) إمَامِي وَ الْحَسَنُ الْعَسْكَرِي(ع) إمَامِي وَ الْحُجَّةُ الْمُنْتَظَرُ(ع) إمَامِي ؛ هؤُلاءِ (صَلَوَاتُ اللهِ عَلَيِهِم أجْمَعِين) أئِمَّتِي وَ سَادَتِي وَ قَادَتِي وَ شُفَعَائِي ، بِهِم أتَوَلَّي وَ مِنْ أعْدَائِهِم أتَبَرَّءُ فِي الدُّنْيَا وَ الآخِرَةِ . ثُمَّ اعْلَم يَا فُلانَ بْنَ فُلان! و به جاي فلان بن فلان اسم ميت و پدرش را بگويند
و سپس بگويند: إنَّ اللهَ (تَبَارَكَ وَ تَعَالَي) نِعْمَ الرَّبُّ وَ أنَّ مُحَمَّداً(ص) نِعْمَ الرَّسُولُ وَ أنَّ عَلِيَّ بْنَ أبِيطَالِب(ع) وَأوْلادَهُ الْمَعْصُومِينَ ألأئِمَّةَ الإثْنَي عَشَرَ نِعْمَ الأئِمَةُ وَ أنَّ مَاجَاءَ بِهِ مُحَمَّدٌ (صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ) حَقّ وَ أنَّ الْمَوْتَ حَقٌّ و سُؤَالَ مُنْكَر وَ نَكِير فِي الْقَبْرِ حَقٌ وَ الْبَعْثَ حَقٌّ وَ النُّشُورَ حَقٌّ وَالصِّرَاطَ حَقٌّ وَ الْمِيزَانَ حَقٌّ وَ تَطَايُرَ الْكُتُبِ حَقٌ وَ أنَّ الْجَنَّةَ حَقٌّ وَ النَّارَ حَقٌّ وَ أنَّ السَّاعَةَ آتِيَةٌ لارَيْبَ فِيهَا وَ أنَّ اللهَ يَبْعَثُ مَنْ فِي الْقُبُورِ .
پس بگويد: أفْهِمْتَ يا فُلان!و به جاي فلان اسم ميت را بگويد ؛
پس از آن بگويد: ثَبَّتَكَ اللهُ بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ وَ هَدَاكَ اللهُ إلَي صِراطٍ مُسْتَقِيم عَرَّفَ اللهُ بَيْنَكَ وَ بَيْنَ أوْلِيَائِكَ فِي مُسْتَقَرٍّ مِنْ رَحْمَتِهِ .
پس بگويد: أللَّهُمَّ جَافِ الأرْضَ عَنْ جَنْبَيْهِ وَ أصْعِدْ بِرُوحِهِ إلَيْكَ وَ لَقِّهِ مِنْكَ بُرْهَاناً ، أللَّهُمَّ عَفْوَكَ عَفْوَک .
وكسي‌كه تلقين را به ميت مي‌خواند بايد توجه داشته باشد كه اگر ميت زن است ضميرهای مذكر در اين دعاها را به صورت ضمير مؤنث بخواند .
(مسئله773) مستحب است پس از دفن صاحبان عزا را سرسلامتي دهند ؛ ولي اگر مدتي گذشته است و به اين واسطه مصيبت يادشان مي‌آيد ترك آن بهتر است .
(مسئله774) مستحب است تا سه روز براي اهل خانه ميت غذا بفرستند و غذا خوردن نزد آنان و در منزلشان مكروه است .