هـدف
بدون ترديد در رشد و تكامل انسان چه در جهت مادي و چه در جهت معنوي و ملكوتي هدف بسيار نقش اساسي دارد . كسي كه در زندگي هدف مناسب نداشـته باشد اثر و خاصيت انساني ندارد ، او ماننـد آدم مرده اي است كه به صورت انسان زنده ديـده مي شـود . هدف و غرض در هر كـاري ، محرك و عامل جاذبه و دافعة انسان در مسير ترقي و پيشرفت است .
از ديـد واقعيت فلسـفي و عقلـي ، هدف علت غـايي هر كاري مي باشـد و محرك آغاز و فرجـام هر عملي براي انسان است . هر چيزي به استثناء موجود مجرد ( عقل ، نفس ، مَلَك كه مادي نبوده و نياز به علت مادي ندارد ) تا چهار نحو از علت : علت فاعلـي ، علت مادي ، علت صـوري ، علت غايي نداشـته باشد ، وجود پيدا نمي كند . به عنوان مثال اگر انسان بخواهد ساختمان بسازد نيـاز به اين چهار علت دارد :1ـ علت فاعلي : معمار ، بنا ، كارگر و عمله . 2ـ علت مادي : آهن ، آجر ، سيمان گـچ ، خاك ، ملات و … 3ـ علت صـوري : ساختمان به شكل ويـلايي يا آپارتمـاني ، شمـالي يا جنـوبي و … ساخته شـود . 4ـ علت غايي كه منظـور از درست كردن ساختمان چيست ؟ منظور اين است كه صاحب منزل در آن زندگي كند و از گرما و سرما محفوظ بماند . بنابراين براي شكل گيري يك ساختمان همه اين علتها بايد فراهم شود .
علت غايي اشياء به غير از علت فاعلي ، از باقي علل ديگر مهمتر است . چون در هركاري غايت نباشد انگيزه براي ايجاد آن نيست و در نتيجه آن كار انجام نمي شود . علت غايي هم در آغاز و پيش از اقدام به عمل براي فاعل محرك و ايجاد انگيزه مي كند و هم در پايان عمل ، منظور رسيدن به آن غايت است چنان كه در تعريف علت غايي اين معنا ذكر شده : العله الغايي هو المتقدم في التصـور و المتاخر في الوجود . يعني علت غايي در مقام تصـور مقـدم لحاظ شـده و محرك فاعل براي عمـل مي باشـد اما در خارج بعـد از باقي علل وجود پيدا مي كنـد . ساختمان از جهت علت فاعلي ، مادي و صوري بايد كامل شود آن گاه غايت و زندگي كردن در آن تحقق پيدا مي كند .
بنابراين در صحنة حيات و زنـدگي هدف حقـيقي براي يك مسلمان رسيدن به كمال نهايي و لقاء الله است . زيرا براي مؤمن رضاي خدا ( كمال نهايي ) از همه چيز بزرگـتر است ، چنان كه قرآن مي فرمايد : ...وَ رِضْوَانٌ مِّنَ اللهِ اَكْبَرُ ذَالِكَ هُوَ الْفَـوْزُ الْعَظِيمُ [1] براي بندگان خدا رضاي او فوز عظيم است و بندگان شايسـته دائـم در اين فكـرند كه چه چيـز و چه عملي مـورد رضاي خدا است تا آن را انجام دهند و به وسيلة آن نزديك به هدف نهايي شوند .
قرآن كريم راه رسيدن به كمال نهايي را عمل صالح بيان مي كند ، فَمَنْ كَانَ يَرْجُوا لِقَآءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَ لَايُشْرِكْ بِعِبَادِةِ رَبِّهِ اَحَدَا [2] هركس مشتاق لقاء پروردگار است بايد عمل صالح انجام دهد و جز خداوند يكتاي زمـين و آسمان چيـز ديگر را ستايش نكند .
وَالَّذِينَ جَاهَـدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُـمْ سُبُلَـنَا وَ اِنَّ اللهَ لَمَـعَ الْمُحْسِـنِينَ [3] خداوند سبحان مي فرمايد : آنها كه در راه شناخت ما با خلوص نيت تلاش مي كنند ، آنان را هدايت مي كنيم ، و همانا خداوند با صالحان و نيكوكاران است .
_________________________
[1] ـ سوره توبه ، آيه 72
[2] ـ سوره كهف ، آيه 110
[3] ـ سوره عنكبوت ، آيه 69