احکام عدّه

   عدّه طلاق

(مسئله 3027) پس از آن‌كه زن به هر دليل از شوهر خود جدا شد ـ خواه با خواندن صيغه طلاق باشد يا از موارد فسخ نكاح باشد يا با تمام شدن مدت و يا بخشيدن مدت توسط شوهر در عقد موقت‌ ـ بايد مدتي را كه در شرع مقدس تعيين شده به عنوان «عدّه» صبر نمايد و در اين مدت از ازدواج با ديگري خودداري نمايد .

(مسئله 3028) زنانی كه نياز به عدّه ندارند و می‌توانند پس از جدا شدن فورا شوهر كنند عبارتند از:

1ـ دختري كه پيش از تمام شدن نُه سال به عقد كسي درآمده و پيش از نُه سال از او جدا شود .

2ـ زني كه به عقد كسي درآمده و شوهر با او نزديكي نكرده باشد .

3ـ زني كه زمان حيض شدن او پايان يافته و يائسه شده باشد .

(مسئله 3029) زن دائمي كه نُه سال او تمام شده و يائسه نيست اگر شوهرش با او نزديكي كند و سپس طلاقش دهد ، پس از طلاق بايد عده نگه دارد . و عدّه او سه پاكي است ، يعني پس از آن‌كه زن را بعد از پاك شدن از حيض طلاق دادند و هنوز در پاكي به سر مي‌برد بايد صبر كند تا دو بار حيض و پاك شود و همين كه حيض سوم را ديد از عده خارج شده است و مي‌تواند شوهر كند .

(مسئله 3030) زني كه حيض نمي‌بيند اگر يائسه نشده يعني در سن زناني است كه حيض مي‌بينند ، چنان‌چه شوهرش با او نزديكي كرده باشد و بخواهد او را طلاق دهد بايد سه ماه با او نزديكي نكند و سپس او را طلاق دهد ، و پس از طلاق زن بايد تا سه ماه قمري به عنون عده صبر كند .

(مسئله 3032) زني كه به عقد موقت درآمده و مدت آن تمام شده يا شوهر مدت آن را بخشيده است از نظر عدّه يكي از صورتهای زير را دارد:

1ـ اگر شوهرش با او نزديكي نكرده باشد عده ندارد .

2 و 3ـ اگر نه سال او تمام نشده يا يائسه باشد عده ندارد ، هرچند شوهرش با او نزديكي كرده باشد .

4ـ اگر نه سال او تمام شده و يائسه نشده و شوهرش با او نزديكي كرده باشد ، پس از آن‌كه مدت عقد موقت او به پايان رسيد يا شوهر ادامه مدت را به او بخشيد بايد به ترتيب زير عده نگه دارد:

الف: چنانچه حيض مي‌بيند ، بنا بر احتياط واجب بايد به مقدار دو حيض يا دو پاكي ـ هركدام كه بيشتر است ـ عدّه نگه دارد .

ب: چنانچه حيض نمي‌بيند ، بايد تا چهل و پنج روز عدّه نگه دارد .

ج: اگر حامله باشد و حيض نمي‌بيند ، بنا بر احتياط واجب به هركدام از زاييدن يا چهل و پنج روز كه بيشتر است عدّه نگه دارد .

(مسئله 3033) ابتداي عدّه طلاق از هنگامي است كه صيغه طلاق خوانده مي‌شود ؛ چه زن بداند طلاق داده شده يا نداند . بنابراين اگر پس از عدّه متوجه شود طلاق داده شده لازم نيست دوباره عدّه نگه دارد .

(مسئله 3034) زني را كه عدّه او سه ماه است اگر اول ماه طلاق دهند بايد سه ماه هلالي (قمري) ، يعني از موقعي كه ماه ديده مي‌شود تا سه ماه عدّه نگه دارد ؛ و اگر در بين ماه طلاق دهند بايد بقية ماه را با دو ماه بعد از آن و نيز كسري ماه اول را از ماه چهارم عدّه نگه دارد تا سه ماه تمام شود ؛ و اگر ماه اول بيست و نه روز بوده بنا بر احتياط از ماه چهارم يك روز بيشتر حساب كند .

(مسئله 3035) در مدت عدّه طلاق رجعي مخارج زن به عهدة مرد است ؛ ولي در مدت عدّه طلاق بائن نفقة او بر مرد واجب نيست مگر اين‌كه آبستن باشد ، كه در اين صورت نفقة او بر مرد واجب است .

(مسئله 3036) اگر زن يا مرد در عدّة طلاق رجعي بميرد ديگري از او ارث مي‌برد . ولي اگر در عدّة طلاق بائن ـ مانند طلاق خلع يا مبارات ـ يكي از آنان بميرد ديگري از او ارث نمي‌برد ؛ مگر اين‌كه در عدّة طلاق «خلع يا مبارات» زن از بخشيدن مال يا مهر خود به شوهر برگردد و شوهر هم مطلع شود و رجوع نمايد ، كه در اين صورت اگر يكي از آنان در زمان عدّه بميرد ديگري از او ارث مي‌برد .

    عدّه وفات

(مسئله 3037) زنی كه شوهرش از دنيا رفته بايد به ترتيب زير «عدّه وفات» نگه دارد :

1ـ اگر آبستن نباشد ، بايد تا چهار ماه و ده روز عدّه نگه دارد و از شوهر كردن خودداري نمايد ؛ خواه شوهرش با او نزديكي‌كرده باشد يا نه ، ازدواج دائم باشد يا موقت ، صغيره باشد يا نه ، بلكه اگر زن يائسه باشد نيز بايدعدّه نگه دارد .

2ـ اگر آبستن باشد ، بايد تا هنگام زايمان عدّه نگه دارد ؛ ولي اگر پيش از چهار ماه و ده روز زايمان كند بايد تا چهار ماه و ده روز از مرگ شوهرش صبر كند .

(مسئله 3038) زن بايد در ايام عدّه وفات از انجام كارهای زير خودداری نمايد :

1ـ پوشيدن لباس رنگارنگ ، در صورتي كه زينت حساب شود .

2ـ سرمه كشيدن .

3ـ هر كاري كه زينت حساب شود ؛ مانند آرايش .

ولي نظافت بدن و لباس ، شانه كردن مو ، گرفتن ناخن ، رفتن حمام و سكونت در خانه تزيين شده مانعي ندارد .

(مسئله 3039) اگر زن از روي عمد يا فراموشي و يا ندانستن مسئله در تمام يا قسمتي از زمان عدّه وفات يكي از محرماتي را كه در مسائل قبل گفته شد انجام دهد ، هر چند گناه كرده ولي عدّه او به هم نمي‌خورد و لازم نيست آن را از سر بگيرد .

(مسئله 3040) زني كه در عدّه وفات به سر مي‌برد مي‌تواند از خانه خارج شود و براي رفع نيازهاي خود رفت و آمد كند ؛ ولي احوط آن است كه شب را در همان خانه‌اي كه در زمان حيات همسرش زندگي مي‌كرده بماند .

(مسئله 3041) ابتدای عدّه وفات از هنگامي است كه زن از مرگ شوهر آگاه مي‌شود .

(مسئله 3042) اگر شوهر در جبهه جنگ يا به علت ديگري مفقودالاثر شود سه صورت دارد :

1ـ زن يقين كند شوهر او از دنيا رفته است ، كه در اين حالت بايد عدّة وفات نگه دارد ؛ و پس از عدّه مي‌تواند ازدواج نمايد .

2ـ يقين كند شوهر او زنده است ، كه در اين صورت بايد به هر حال صبر كند ؛ و مخارج زندگي او از مال شوهر ، و اگر ندارد از صدقات و بيت المال تأمين مي‌شود .

3ـ نداند شوهر زنده است يا نه ، كه در اين صورت اگر پدر يا جد پدري يا وكيل شوهر مخارج زندگي او را از مال شوهر يا محلي ديگر تأمين كنند بايد صبر كند ؛ و اگر تأمين نكنند حاكم شرع آنان را وادار به تأمين مي‌كند؛ و اگر به هيچ شكل مخارج او تأمين نمي‌شود زن مي‌تواند به حاكم شرع مراجعه كند و حاكم شرع دستور دهد زن تا چهار سال پس از مراجعه صبر كند . و در اين مدت با هر وسيلة ممكن تحقيق مي‌كنند ؛ اگر ثابت شد كه زنده است بايد صبر كند ؛ و اگر ثابت نشد حاكم شرع به پدر يا جد پدري شوهر دستور مي‌دهد كه زن را طلاق دهند ؛ و اگر ممكن نشد خود حاكم شرع او را طلاق مي‌دهد ؛ و بنا بر احتياط واجب زن بعد از طلاق به مقدار عدّه وفات ـ يعني چهار ماه و ده روز ـ عدّه نگه دارد و بعد مي‌تواند شوهر كند . و چنانچه پس از عدّه شوهر اول او پيدا شود حقي بر زن ندارد ؛ و اگر در بين مقدار عدّه طلاق پيدا شود حق دارد رجوع كند ؛ و اگر بعد از عدّه طلاق و قبل از پايان عدّه وفات پيدا شود احوط آن است كه رجوع نكند .

(مسئله 3043) زني كه يقين دارد شوهرش در سفر مرده اگر بعد از عدّة وفات شوهر كند و شوهر اولش از سفر برگردد ، بايد از شوهر دوم جدا شود و به شوهر اول حلال است ولي اگر شوهر دوم با او نزديكي كرده باشد بايد به مقدار عدّة طلاق صبر كند و شوهر اول با او نزديكي نكند ، وشوهر دوم نيز بايد مهر المثل ـ يعني مهري مطابق مهر زنهايي كه مثل او هستند ـ را به او بپردازد ؛ و بنا بر احتياط در مقدار تفاوت بين مهر المثل و مهري كه قرار داده‌اند مصالحه نمايند ؛ ولي زن در مدت عدّه مخارجي از شوهر دوم طلبكار نيست و به او نيز حرام ابدي مي‌شود .

(مسئله 3044) اگر زن يقين كند كه شوهرش از دنيا رفته و بعد از تمام شده عدّة وفات شوهر كند ، چنانچه معلوم شود شوهر او آن وقت نمرده و بعداً مرده است بايد از شوهر دوم جدا شود ، و بنا بر احتياط واجب در صورتي كه آبستن باشد به مقدار عدّه طلاق براي شوهر دوم عدّه نگه دارد و بعد براي شوهر اول عدّة وفات نگه دارد ؛ و اگر آبستن نباشد ابتدا براي شوهر اول عدّه وفات و بعد براي شوهر دوم اگر با او نزديكي كرده عدّة طلاق نگه دارد . و در صورتي كه شوهر دوم با او نزديكي كرده ديگر نمي‌تواند با او ازدواج نمايد .

    مسائل متفرقه عدّه

(مسئله 3045) اگر زن بگويد عدّه‌ام تمام شده با دو شرط از او قبول می‌شود :

1ـ زن مورد اتهام نباشد .

2ـ از طلاق يا مردن شوهر او به قدري گذشته باشد كه در آن مدت تمام شدن عدّه ممكن باشد .

(مسئله 3046) زني كه با او زنا شده اگر از زنا حامله شده باشد عدّه ندارد و ازدواج با او جايز است ؛ و اگر حامله نيست بنا بر احتياط عدّه نگه دارد و بعد ازدواج كند و بنا بر احتياط واجب از ازدواج با كساني كه زنا را حرفة خود قرار داده‌اند خودداري شود ؛ مگر اين‌كه به طور كلي دست بردارند و توبه آنان احراز شود .

(مسئله 3047) اگركسي با غيرهمسرخود به‌ گمان اين‌كه همسر خود اوست نزديكي كند ـ چه زن بداند كه او شوهرش نيست يا گمان كند شوهرش مي‌باشد ـ زن بايد عدّه نگه دارد ؛ و عدّه آن مثل عدّه طلاق است .