مبطلات روزه
(مسئله 1627) ده چيز روزه را باطل مي‌كند و به آنها مبطلات روزه مي‌گويند:
1و2ـ خوردن و آشاميدن .
3ـ جماع .
4ـ استمناء .
5ـ دروغ بستن به خدا و يا پيامبر و يا امامان معصوم(علیهم السلام) و نيز بنا بر احتياط دروغ بستن به حضرت زهرا(سلام الله علیها) و ساير پيامبران و جانشينان آنان .
6ـ بنا بر احتياط واجب رساندن غبار غليظ به حلق .
7ـ بنا بر احتياط واجب فرو بردن تمام سر در آب .
8 ـ عمداً باقي ماندن بر جنابت يا حيض و يا نفاس تا اذان صبح .
9ـ اماله كردن با چيزهاي روان .
10ـ قي كردن از روي عمد .
1و2ـ خوردن و آشاميدن
(مسئله 1628) اگر روزه‌دار از روي عمد چيز بخورد يا بياشامد روزة او باطل مي‌شود چه خوردن و آشاميدن آن چيز معمول باشد مثل نان و آب ، يا معمول نباشد مثل خاك و شيرة درخت . و در كم يا زياد بودن آن تفاوتي نيست ؛ حتي اگر مسواك را كه رطوبت دارد از دهان بيرون آورده و دوباره به دهان ببرد و رطوبت آن را فرو برد روزة او باطل مي‌شود .
(مسئله 1629) اگر روزه‌دار از روي اشتباه و فراموشي چيزي بخورد يا بياشامد روزه‌اش باطل نمي‌شود ؛ چه روزة او واجب باشد يا مستحب .
(مسئله 1630) اگر موقعي كه مشغول غذا خوردن است بفهمد صبح شده ، بايد از فرو بردن غذا خودداري نمايد ؛ و چنانچه عمداً فرو برد روزه‌اش باطل است ، و در روزة رمضان به دستوري كه بعداً گفته خواهد شد كفاره هم بر او واجب مي‌شود .
(مسئله 1631) اگر شك كند كه صبح شده يا نه ، مي‌تواند كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام دهد ؛ ولي بنا بر احتياط پيش از تحقيق كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام ندهد .
(مسئله 1632) روزه‌دار بايد از تزريق آمپولهاي غذايي ، سرمهاي غذايي خودداري كند ؛ ولي تزريق آمپولي كه براي بي‌حس كردن عضوي از بدن به كار مي‌رود اشكال ندارد و همچنين آمپولهاي تقويتي . پس اگر روزه‌دار مريضي باشد كه روزه براي او ضرر ندارد ولي به آمپول دارويي نياز دارد و ناچار است در روز آمپول را بزند مانعي ندارد ، پس از زدن آمپول روزة آن روز را بگيرد و بنا بر احتياط مستحب قضاي آن را هم به جا آورد .
(مسئله 1633) اگر روزه‌دار چيزي را كه لاي دندان مانده است از روي عمد فرو برد روزه‌اش باطل مي‌شود .
(مسئله 1634) شستن و خلال‌كردن دهان و دندان پيش از اذان صبح لازم نيست ؛ هر چند احتمال دهد غذاي لاي دندان در روز فرو رود . ولي اگر بداند غذايي كه لاي دندان مانده در روز فرو مي‌رود و خلال نكند بنا بر احتياط روزة او باطل مي‌شود؛ بلكه در صورت فرو رفتن كفاره هم لازم است .
(مسئله 1635) فرو بردن اخلاط سر و سينه تا هنگامي‌كه به فضاي دهان نرسيده اشكال ندارد ؛ ولي اگر به فضاي دهان رسيده باشد آن را فرو نبرد .
(مسئله 1636) فرو بردن آب دهان هر چند به خاطر تصور ترشي و مانند آن در دهان جمع شده باشد اشكال ندارد و روزه را باطل نمي‌كند .
(مسئله 1637) اگر روزه‌دار به قدري تشنه شود كه بترسد از تشنگي بميرد و يا زيان غيرقابل تحملي به او برسد ، واجب است به اندازه‌اي كه از مردن يا از آن زيان رها مي‌شود آب بياشامد ؛ ولي روزة او باطل مي‌شود و اگر ماه رمضان باشد بايد در بقية روز از انجام كاري كه روزه را باطل مي‌كند خودداري نمايد ، و بنا بر احتياط واجب قضاي آن را هم بگيرد .
(مسئله 1638) انسان نمي‌تواند به خاطر ضعف و ناتواني جسمي روزة خود را بخورد ولي اگر ضعف او به قدري زياد است كه به طور عادي قابل تحمل نيست خوردن روزه اشكال ندارد .
(مسئله 1639) اگر روزه براي انسان ضرر داشته باشد نبايد روزه بگيرد و اگر با وجود ضرر روزه گرفت روزه‌اش باطل است و بايد قضاي آن را به جا آورد . همچنين است اگر احتمال بدهد كه روزه براي او ضرر دارد و احتمال او در نظر مردم عقلايي و به جا باشد .
(مسئله 1640) جويدن غذا براي بچه يا پرنده و چشيدن غذا و مانند اينها كه به واسطة آن معمولاً غذا به حلق نمي‌رسد ـ اگر چه اتفاقاً به حلق برسد ـ روزه را باطل نمي‌كند ؛ ولي اگر انسان از ابتدا بداند كه به حلق مي‌رسد ، چنانچه فرو رود روزه‌اش باطل مي‌شود و بايد قضاي آن را بگيرد و كفاره هم بر او واجب مي‌شود ؛ بلكه در اين صورت اگر فرو نرود نيز آن روز را روزه بگيرد و بنا بر احتياط قضاي آن را هم به جا آورد .
3ـ جماع
(مسئله 1641) «جماع» روزه را باطل مي‌كند ؛ اگر چه فقط به اندازة ختنه‌گاه داخل شود و مني هم بيرون نيايد ؛ و فرقي نمي‌كند كه با زن باشد يا ـ نعوذ بالله ـ با مرد . و اين عمل موجب بطلان روزة فاعل و مفعول مي‌شود .
(مسئله 1642) در صورتي كه تصميم به جماع گرفته و توجه داشته باشد كه روزه‌اش باطل مي‌شود ـ هر چند جماع انجام نگرفته يا به اندازة ختنه‌گاه داخل نشود و مني بيرون نيايد ـ صحت روزة او محل اشكال است ؛ پس روزة آن روز را تمام كند و قضاي آن را نيز به جا آورد .
(مسئله 1643) هرگاه فراموش كند كه روزه است و جماع نمايد ، يا او را به جماع مجبور نمايند به طوري كه عمل بدون اراده و اختيار او واقع شود روزة او باطل نمي‌شود ؛ ولي چنانچه در بين جماع يادش بيايد يا ديگر مجبور نباشد بايد فوراً از حال جماع خارج شود ؛ وگرنه روزة او باطل مي‌شود .
4ـ استمناء
(مسئله 1644) «استمناء» آن است كه انسان كاري كند كه مني از او بيرون آيد و اين كار حرام بوده و روزه را باطل مي‌كند ؛ ولي اگر بدون آن‌كه كاري انجام دهد يا فكري كند بي‌اختيار مني از او خارج شود روزه‌اش باطل نمي‌شود .
(مسئله 1645) اگر به قصد بيرون آمدن مني كاري انجام دهد ـ اگر چه مني از او بيرون نيايد ـ صحت روزة او محل اشكال است ؛ پس آن روزه را تمام كند و قضاي آن را نيز به جا آورد .
(مسئله 1646) اگر كاري كند كه بي‌اختيار مني از او بيرون آيد مسئله چند صورت پيدا مي‌كند ؛ زيرا يا قصد بيرون آمدن مني دارد يا عادت به خروج مني دارد ، يا هم عادت و هم قصد دارد و يا نه عادت و نه قصد دارد ؛ ودر صورت اخير يا اطمينان دارد كه مني خارج نمي‌شود يا اطمينان ندارد ؛ و در هر صورت كار او يا از قبيل نگاه و صحبت كردن است يا از قبيل بوسه و لمس مي‌باشد . و بنا بر احتياط واجب در همة اقسام روزه‌اش باطل مي‌شود ، هر چند در بعضي از صورتها باطل نشدن خالي از وجه نيست .
(مسئله 1647) هرگاه روزه‌دار بداند كه اگر در روز بخوابد محتلم (بيرون آمدن مني در خواب) مي‌شود بنا بر احتياط واجب نخوابد ؛ مگر اينكه به زحمت و مشقت بيفتد كه در اين صورت مي‌تواند در روز بخوابد ؛ ولي بايد آن روزه را تمام كند و بنا بر احتياط قضاي آن را هم به جا آورد . و چنانچه نداند در صورت خوابيدن محتلم مي‌شود يا نه ، مي‌تواند بخوابد ؛ و اگر محتلم شد روزة او صحيح است .
(مسئله 1648) اگر روزه‌دار در حال بيرون آمدن مني از خواب بيدار شود ، واجب نيست از بيرون آمدن آن جلوگيري كند .
(مسئله 1649) روزه‌داري كه محتلم شده مي‌تواند ادرار و استبراء نمايد ؛ و اگر بداند يا احتمال دهد مني در مجرا مانده و در صورتي كه پيش از غسل ادرار و استبراء نكند بعد از غسل مني از او بيرون مي‌آيد و دوباره جنب مي‌شود ، بنا بر احتياط واجب بايد پيش از غسل ادرار و استبراء كند ؛ ولي اگر غسل كرده باشد و بداند به واسطة ادرار و استبراء باقيماندة مني بيرون مي‌آيد و دوباره جنب مي‌شود نمي‌تواند استبراء كند .
5 ـ دروغ بستن به خدا يا پيامبر(صلی الله علیه واله وسلم) و يا امامان (علیهم السلام)
(مسئله 1650) اگر روزه‌دار با گفتن ، نوشتن، اشاره و مانند آن به خدا يا پيامبر(صلی الله علیه و اله و سلم) و يا امامان(علیهم السلام) از روي عمد نسبت دروغ بدهد ـ گرچه بلافاصله بگويد دروغ گفتم يا توبه كند ـ روزة او باطل مي‌شود . و بنا بر احتياط اين حكم در مورد حضرت زهرا(سلام الله علیها) و ساير پيامبران و جانشينان آنان نيز جريان دارد .
(مسئله 1651) اگر روزه‌دار بخواهد خبري را كه نمي‌داند راست است يا دروغ نقل كند ، بنا بر احتياط بايد از قول كسي‌كه آن خبر را گفته يا از كتابي كه آن خبر در آن بوده نقل نمايد ؛ يا به طور اجمال بگويد: «خبري به اين مضمون وارد شده است» ؛ و نبايد به طور جدي از گفتة خدا يا پيامبر(صلی الله علیه و اله و سلم) يا امام(علیه السلام) خبر دهد .
(مسئله 1652) اگر خبري را به اعتقاد اينكه صحت دارد از قول خدا يا پيامبر(صلی الله علیه و اله و سلم) و يا امامان(علیهم السلام) نقل كند و بعد معلوم شود دروغ بوده ، روزة او باطل نمي‌شود.
(مسئله 1653) اگر دروغي را كه ديگري ساخته از روي عمد به خدا يا پيامبر(صلی الله علیه و اله و سلم) و يا امامان(علیهم السلام) نسبت دهد روزه‌اش باطل مي‌شود ؛ ولي اگر از قول كسي‌كه آن دروغ را ساخته نقل كند اشكال ندارد .
(مسئله 1654) اگر از روزه‌دار بپرسند خدا يا پيامبر و يا يكي از امامان چنين مطلبي را فرموده‌اند يا نه ، و او از روي عمد خلاف واقع را بگويد روزه‌اش باطل مي‌شود .
(مسئله 1655) اگر در شب دروغي را نسبت دهد و روز بعد كه روزه‌دار است بگويد حرفي كه ديشب گفتم درست بود ، يا حرف راستي را در شب نسبت دهد و در روز بگويد ديشب دروغ گفتم ، روزة او باطل است .
(مسئله 1656) نسبت دروغ به خدا و پيامبر(صلی الله علیه و اله و سلم) و امامان(علیهم السلام) از روي شوخي ـ هر چند بي‌ادبي است ـ روزه را باطل نمي‌كند .
(مسئله 1657) اشتباه خواندن قرآن كريم از موارد دروغ بستن به خدا حساب نمي‌شود .
6ـ رساندن غبار غليظ به حلق
(مسئله 1658) رساندن غبار غليظ به حلق ـ چنانچه از روي توجه و عمد باشد ـ بنابراحتياط واجب روزه را باطل مي‌كند؛ چه غبار چيزي باشد كه خوردن آن حلال است ـ مثل آرد ـ يا غبار چيزي باشد كه خوردن آن حرام است ـ مثل خاك ـ ولي رسيدن غبار غير غليظ كه عرفاً جزء هوا محسوب است به روزه ضرر نمي‌رساند .
(مسئله 1659) اگر به‌واسطة باد يا جارو كردن غبار غليظي پيدا شود و انسان با اينكه متوجه است مواظبت نكند و به حلق برسد ، بنا بر احتياط واجب روزه‌اش باطل مي‌شود .
(مسئله 1660) احتياط واجب آن است كه روزه‌دار بخار غليظ و دود سيگار و ديگر دخانيات را هم به حلق نرساند .
(مسئله 1661) اشخاصي‌كه به خاطر بيماري تنگي نفس به دستور پزشك از وسيله‌اي استفاده مي‌كنند كه توسط آن از راه دهان يا بيني استنشاق مي‌نمايند و قهراً به رية آنان مي‌رسد ، چنانچه بدون آن نمي‌توانند روزه بگيرند اشكال ندارد .
(مسئله 1662) اگر روزه‌دار مواظبت نكند و غبار يا بخار يا دود و مانند اينها داخل حلق شود ، چنانچه اطمينان داشته كه به حلق نمي‌رسد روزه‌اش صحيح است ؛ و اگر گمان مي‌كرده كه به حلق نمي‌رسد بنا بر احتياط واجب روزه را بگيرد و قضاي آن را هم به جا آورد .
(مسئله 1663) اگر فراموش كند كه روزه است و مواظبت نكند ، يا بي‌اختيار غبار و مانند آن به حلق او برسد روزه‌اش باطل نمي‌شود ؛ و چنانچه كه ممكن است بايد آن را بيرون آورد .
7ـ فرو بردن تمام سر در آب
(مسئله 1664) اگر روزه‌دار از روي عمد تمام سر خود را به تدريج يا يك دفعه زير آب فرو برد ـ گر چه بدن او از آب بيرون باشد ـ بنا بر احتياط واجب بايد قضاي آن روزه را بگيرد ؛ ولي اگر تمام بدن را آب بگيرد و مقداري از سر بيرون باشد روزه باطل نمي‌شود .
(مسئله 1665) اگر نيمي از سر را يك بار و نيمي ديگر را بار ديگر در آب فرو برد ، به طوري كه در يك لحظه همة سر زير آب نباشد روزه‌اش باطل نيست .
(مسئله 1666) اگر تمام سر زير آب برود و فقط مقداري از موها بيرون بماند بنا بر احتياط واجب روزه‌اش باطل مي‌شود ، و بايد آن روزه را تمام كند و قضاي آن را هم به جا آورد .
(مسئله 1667) اگر شك كند كه تمامسر زير آب رفته يا نه ، روزه‌اش صحيح است .
(مسئله 1668) فرو بردن سر در گلاب و آبهاي مضاف ديگر نيز حكم آب مطلق را دارد ؛ ولي در چيزهاي ديگري كه روان است اشكال ندارد .
(مسئله 1669) اگر روزه‌دار با استفاده از كلاه غواصي و نظاير آن ـ كه سر او داخل محفظه‌اي قرار مي‌گيرد ـ به زير آب رود روزه‌اش صحيح است .
(مسئله 1670) اگر روزه‌دار بي‌اختيار در آب بيفتد و تمام سر او زير آب رود و يا از روي فراموشي سر خود را زير آب نمايد ، روزه‌اش باطل نمي‌شود ؛ ولي هرگاه يادش بيايد بايد فوراً سر را بيرون آورد ؛ و چنانچه بيرون نياورد بنا بر احتياط واجب روزه‌اش باطل مي‌شود و بايد آن روزه را تمام كند و قضاي آن را هم به جا آورد .
(مسئله 1671) اگر از روي عادت با افتادن در آب سرش زير آب مي‌رود ، چنانچه با توجه به اين مطلب خود را در آب انداخته و سرش زير آب رود بنا بر احتياط واجب روزه‌اش باطل مي‌شود ، و بايد آن روزه را تمام كند و قضاي آن را هم به جا آورد ؛ ولي چنانچه يقين يا اطمينان داشته كه سرش زير آب نمي‌رود اشكال ندارد .
(مسئله 1672) اگر روزه‌دار از روي فراموشي به نيت غسل سر خود را زير آب ببرد روزه و غسلش صحيح است.
(مسئله 1673) اگر بداند كه روزه است و از روي عمد به نيت غسل سر خود را زير آب فرو برد دو صورت دارد:
1ـ چنانچه روزه او واجب معين باشد ـ مانند روزة رمضان ـ بنا بر احتياط واجب بايد روزه را قضا و غسل را دوباره انجام دهد ؛ هر چند در روزة واجب معينِ غير رمضان اگر در حال سكونِ زير آب يا خارج شدن از آن نيت غسل كند بعيد نيست غسل او صحيح باشد .
2ـ چنانچه روزه او روزه مستحب يا روزه واجبي باشد كه وقت آن وسعت داشته و تمام كردن‌آن واجب نباشد غسل باطل نمي‌شود ؛ ولي بنا بر احتياط واجب روزه باطل است.
(مسئله 1674) روزه‌داري كه براي نجات غريق ناگزير از فرو بردن سر به زير آب است ـ گرچه نجات غريق واجب باشد ـ بنا بر احتياط واجب روزة او صحيح نيست . پس اگر روزة او واجب معين است روزة آن روز را تمام كند و قضاي آن را هم بگيرد ؛ و اگر واجب غير معين است و قبل از ظهر باشد لازم نيست روزة آن روز را تمام كند و تنها بايد عوض آن را به جا آورد ؛ و اگر روزة او مستحبي باشد لازم نيست آن را تمام كند و قضا نيز ندارد .
(مسئله 1675) ريختن آب روي سر اشكال ندارد ؛ ولي اگر مثل آب لوله‌هاي بزرگ يا آبشار باشد كه يكباره تمام سر را مي‌پوشاند اشكال دارد .
(مسئله 1676) زن روزه‌دار علاوه بر اينكه بايد سر خود را زير آب نبرد بنا بر احتياط از نشستن در آب نيز خوداري نمايد .
8ـ عمدا باقي ماندن بر جنابت يا حيض يا نفاس تا اذان صبح
(مسئله 1677) اگر در روزة ماه رمضان و قضاي آن بلكه بنا بر احتياط واجب هر روزة واجب ديگر «جنب» يا «حائض» و يا «نفساء» از روي عمد تا اذان صبح غسل نكند ، يا اگر وظيفة او تيمم است تيمم ننمايد ؛ روزة او باطل مي‌باشد .
(مسئله 1678) اگر جنب در روزة رمضان يا روزة واجبي كه مثل روزة رمضان وقت آن معين است تا اذان صبح از روي اشتباه و عذر غسل يا تيمم نكند ـ مثل آن‌كه نفهمد جنب شده ـ روزه‌اش صحيح است ؛ ولي بنا بر احتياط واجب در روزة قضاي رمضان و نيز در روزه‌هاي واجب ديگر كه وقت آنها وسعت دارد روزة او صحيح نيست .
(مسئله 1679) كسي‌كه جنب است و مي‌خواهد روزة واجبي بگيرد كه وقت‌آن معين است ـ مثل روزة رمضان ـ چنانچه از روي عمد غسل نكند تا وقت تنگ شود بنا بر احتياط واجب تيمم كند و روزه را بگيرد و قضاي آن را هم به جا آورد و كفاره را نيز بپردازد .
(مسئله 1680) اگر جنب در ماه رمضان غسل را فراموش كند و پس از يك يا چند روز ديگر متوجه شود ، بايد روزه‌هايي را كه يقين دارد در آن حال گرفته قضا نمايد ؛ همچنين بنا بر احتياط واجب اگر يقين كند كه در اين حال روزة واجب ديگري گرفته است بايد عوض آن را بگيرد .
(مسئله 1681) اگر در عدد روزه‌هايي كه در حال جنابت گرفته شك كند مي‌تواند فقط آنچه را يقين دارد قضا نمايد ؛ ولي اگر عدد آنها را مي‌دانسته و در اثر كوتاهي در انجام قضاي روزه‌ها در عدد آنها شك كرده است ، احتياطاً آنچه را شك دارد نيز قضا نمايد .
(مسئله 1682) كسي‌كه در شب ماه رمضان براي هيچ يك از غسل و تيمم وقت ندارد نبايد خود را جنب نمايد ؛ و اگر جنب كند روزه‌اش باطل و قضا و كفاره بر او واجب مي‌شود . ولي اگر تنها براي تيمم وقت دارد ، چنانچه خود را جنب نمايد بنا بر احتياط واجب تيمم كند و روزة آن روز را گرفته و قضاي آن را هم به جا آورد و كفاره نيز بدهد .
(مسئله 1683) اگر مطمئن است كه به اندازة غسل وقت دارد و خود را جنب كند و بعد بفهمد وقت نداشته است ، تيمم نمايد و روزه‌اش صحيح است . ولي اگر گمان به وسعت داشته ، چنانچه تحقيق كرده باشد روزة او صحيح است ؛ و اگر تحقيق نكرده باشد بايد تيمم نمايد و روزه را بگيرد و سپس بنا بر احتياط واجب قضاي آن را هم به جا آورد .
(مسئله 1684) كسي‌كه بايد براي روزه تيمم كند ، بنا بر احتياط واجب پس از تيمم تا اذان صبح نخوابد و حدث ديگري نيز از او سر نزند .
(مسئله 1685) هرگاه جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بيدار شود احتياط واجب آن است كه دوباره پيش از غسل نخوابد ؛ هر چند احتمال دهد كه اگر دوباره بخوابد پيش از اذان صبح بيدار مي‌شود .
(مسئله 1686) كسي‌كه در شب ماه رمضان جنب شده اگر قصد خوابيدن داشته باشد چهار صورت دارد:
1ـ چنانچه بداند تا اذان صبح بيدار نمي‌شود يا عادت به بيدار شدن ندارد ، بنا بر احتياط واجب نبايد بخوابد ؛ و در صورتي كه بخوابد و تا اذان صبح بيدار نشود روزه‌اش باطل و قضا و كفاره بر او او واجب مي‌شود .
2ـ اگر مي‌داند يا گمان و يا عادت دارد كه پيش از اذان صبح بيدار مي‌شود يكي از اين سه حالت را دارد:
الف: چنانچه با اين تصميم كه پس از بيدار شدن غسل كند بخوابد ولي تا اذان بيدار نشود ، روزه‌اش صحيح است .
ب: اگر از خواب اول بيدار شود و با همين تصميم دوباره بخوابد و بيدار نشود ، بايد روزه را بگيرد و قضاي آن را هم به جا آورد ؛ بلكه در صورتي كه يقين يا وثوق به بيدار شدن نداشته بنا بر احتياط كفاره نيز بدهد .
ج: اگر براي بار سوم بخوابد و بيدار نشود ، بايد روزه را بگيرد و علاوه بر قضا بنا بر احتياط واجب كفاره نيز بدهد .
3ـ اگر مي‌داند يا احتمال مي‌دهد كه پيش از اذان صبح بيدار مي‌شود و نخواهد بعد از بيدار شدن غسل كند يا ترديد داشته باشد كه غسل كند يا نه ، در صورتي كه بخوابد و تا اذان صبح بيدار نشود روزه‌اش باطل است و قضا و كفاره نيز بر او واجب مي‌شود .
4ـ اگر به طور كلي از جنابت و غسل غفلت داشته باشد و بخوابد ، بايد روزة آن روز را بگيرد و قضاي آن را هم به جا آورد .
(مسئله 1687) خوابي را كه انسان در آن محتلم شده بنا بر احتياط واجب بايد خواب اول به حساب آورد ؛ ولي اگر در بيداري جنب شده باشد ، خوابي كه پس از آن واقع مي‌شود خواب اول است و حكم خواب چهارم يا بيشتر همانند حكم خواب سوم مي‌باشد .
(مسئله 1688) اگر روزه‌دار در روز محتلم شود واجب نيست فوراً غسل كند ، هر چند بهتر است .
(مسئله 1689) هرگاه در ماه رمضان پس از اذان صبح بيدار شود و ببيند محتلم شده ـ هر چند بداند پيش از اذان محتلم شده است ـ روزة او صحيح است . ولي اگر روزة او قضاي رمضان باشد ، چنانچه وقت آن تنگ است بنابر احتياط واجب آن روز را روزه بگيرد و بعد از رمضان هم دوباره آن را به‌جا آورد و اگر وقت آن تنگ نيست روزة او باطل است.
(مسئله 1690) كسي‌كه مي‌خواهد قضاي روزة رمضان را بگيرد اگر تا اذان صبح ـ هر چند از روي عمد نباشد ـ جنب بماند ، چنانچه وقت قضا وسعت دارد روزة او باطل است ؛ و اگر وقت وسعت ندارد بنا بر احتياط آن روز را روزه بگيرد و پس از رمضان دوباره آن را قضا كند .
(مسئله 1691) اگر زن پيش از اذان صبح از حيض يا نفاس پاك شود و از روي عمد غسل نكند و در تنگي وقت تيمم هم ننمايد ، روزة او در ماه رمضان باطل است ؛ همچنين است بنا بر احتياط واجب در غير رمضان . ولي اگر وقت براي غسل نداشته باشد ، در روزة واجبي كه مثل رمضان وقت آن معين است بنا بر احتياط واجب تيمم نمايد و تا اذان صبح بيدار بماند و روزه‌اش صحيح است ؛ بلكه اگر تيمم ممكن نباشد بدون تيمم هم روزه‌اش صحيح است . و چنانچه روزة واجب غير معين يا روزة مستحبي باشد روزه‌اش با تيمم صحيح نيست .
(مسئله 1692) اگر زن نزديك اذان صبح از حيض يا نفاس پاك شود و براي هيچ كدام از غسل و تيمم وقت نداشته باشد ، يا بعد از اذان بفهمد كه پيش از اذان پاك شده ، چنانچه روزه‌اي را كه مي‌گيرد مثل روزة رمضان واجب معين باشد صحيح است ؛ و اگر روزة مستحب يا روزه‌اي باشد كه مثل روزة كفاره وقت آن معين نيست صحت آن محل اشكال است .
(مسئله 1693) اگر زن بعد از اذان صبح از حيض يا نفاس پاك شود ، يا در بين روز خون حيض يا نفاس ببيند ـ اگر چه نزديك مغرب باشد ـ روزة او باطل است .
(مسئله 1694) اگر حائض يا نفساء غسل خود را فراموش كرده و پس از يك يا چند روز يادش بيايد ، بنا بر احتياط واجب روزه‌هايي را كه يقين دارد در آن حال گرفته قضا نمايد .
(مسئله 1695) خواب دوم و سوم حائض يا نفساء در شب ماه رمضان پس از پاك شدن حكم خواب دوم و سوم جنب را ندارد ؛ بلكه اگر در بيدار شدن و غسل كردن كوتاهي نكرده باشد خواب سوم او هم اشكال ندارد ، و چنانچه تا اذان صبح بيدار نشود روزه‌اش صحيح است ؛ و در صورتي كه كوتاهي كرده باشد خواب اول او هم اشكال دارد و چنانچه تا اذان صبح بيدار نشود روزه‌اش باطل است .
(مسئله 1696) زني كه در حال استحاضه است اگر غسلهاي خود را به تفصيلي كه در احكام استحاضه گفته شد انجام دهد روزه‌هاي او صحيح است .
(مسئله 1697) كسي‌كه مسّ ميت كرده مي‌تواند بدون غسل مسّ ميت روزه بگيرد ؛ و اگر در حال روزه هم ميت را لمس نمايد روزة او باطل نمي‌شود .
9ـ اماله كردن با چيزهاي روان
(مسئله 1698) اماله كردن با چيز روان گرچه از روي ناچاري و براي درمان باشد روزه را باطل مي‌كند ؛ ولي استعمال شيافهايي كه براي درمان موضعي به كار مي‌رود اشكال ندارد ؛ و بنا بر احتياط واجب بايد از استعمال شيافهايي نظير شياف ترياك و شيافهايي كه اثر غذايي يا دارويي دارد خودداري شود .
10ـ قي كردن
(مسئله 1699) اگر روزه‌دار عمداً قي كند ـ گرچه از روي بيماري و ناچاري باشد ـ روزه‌اش باطل مي‌شود ؛ ولي اگر از روي اشتباه و يا بي‌اختيار قي كند اشكال ندارد .
(مسئله 1700) اگر روزه‌دار بتواند از قي كردن خودداري كند ، چنانچه براي او ضرر و مشقت نداشته باشد بايد در روزة واجب معين خودداري نمايد .
(مسئله 1701) اگر روزه‌دار بداند خوراكي را كه قصد دارد در شب بخورد موجب مي‌شود در روز ناخواسته قي كند ، چنانچه بخورد و قي كند بنا بر احتياط واجب بايد آن روزه را قضا نمايد ؛ بلكه در اين فرض هر چند قي نكند بنا بر احتياط قضاي آن روزه را بگيرد .
(مسئله 1702) اگر روزه‌دار بداند با آروغ زدن چيزي از گلو خارج مي‌شود ـ به‌طوري كه مي‌گويند قي كرده است ـ نبايد عمداً آروغ بزند ؛ ولي اگر يقين نداشته باشد اشكال ندارد .
(مسئله 1703) اگر آروغ بزند و بدون اختيار چيزي در گلو يا دهانش بيايد بايد آن را بيرون بريزد ؛ ولي اگر بي‌اختيار فرو رود روزه‌اش صحيح است .
(مسئله 1704) اگر از روي اشتباه چيزي را فرو برد و پيش از رسيدن به معده يادش بيايد كه روزه است ، چنانچه به معده نرسيده باشد و بيرون آوردن آن ممكن باشد بايد آن را بيرون آورد و روزة او صحيح است .
احکام مبطلات روزه
(مسئله 1705) اگر روزه‌دار از روي عمد و اختيار يكي از كارهايي كه روزه را باطل مي‌كند انجام دهد روزه‌اش باطل مي‌شود ؛ و چنانچه از روي عمد نباشد روزه‌اش صحيح است . ولي اگر جنب بخواهد و به تفصيلي كه در مسئله 1686 گفته شد تا اذان صبح غسل نكند روزة او باطل است .
(مسئله 1706) اگر به واسطة ندانستن مسئله يكي از كارهايي كه روزه را باطل مي‌كند انجام دهد ، چنانچه در دانستن مسئله كوتاهي كرده باشد روزة او باطل است ؛ ولي اگر كوتاهي نكرده يا حكم مسئله را اشتباه فهميده باشد باطل بودن روزة او محل اشكال است ؛ هر چند احتياط آن است كه دوباره آن را به جا آورد .
(مسئله 1707) اگر روزه‌دار از روي اشتباه و فراموشي يكي از كارهايي كه روزه را باطل مي‌كند انجام دهد و به خيال اينكه روزه‌اش باطل شده از روي عمد دوباره يكي از آنها را انجام دهد ، بنا بر احتياط واجب روزه‌اش باطل مي‌شود .
(مسئله 1708) اگر چيزي به زور در گلوي روزه‌دار بريزند يا سر او را به زور در آب فرو برند روزة او باطل نمي‌شود ؛ ولي اگر مجبورش كنند كه روزة خود را باطل كند ـ مثلاً به او بگويند اگر غذا نخوري ضرر مالي يا جاني به تو مي‌زنيم و خودش براي جلوگيري از ضرر چيزي بخورد ـ روزة او باطل مي‌شود و چنانچه در ماه رمضان باشد بقية روز را امساك نمايد و قضاي آن را به جا آورد .
(مسئله 1709) روزه‌دار نبايد جايي برود كه مي‌داند يا اطمينان دارد چيزي در گلويش مي‌ريزند يا مجبورش مي‌كنند كه خودش روزة خود را باطل كند ؛ بلكه اگر فقط قصد رفتن به آنجا را نمايد و نرود بنا بر احتياط روزه‌اش باطل مي‌شود ؛ پس آن روزه را تمام كند و قضاي آن را نيز به جا آورد .