زيارت ساير مساجد و مشاهد مدينه منوّره

بر حسب حديث صحيح، حضرت امام صادق(علیه السلام) فرمودند: «رفتن به هيچ يك از مشاهد (مدينه) را ترك نكن: «مسجد قبا»، زيرا مسجدي است كه از روز اول بر اساس تقوا پايه‌گذاري شده؛ و مشربه ام ابراهيم و مسجد فضيخ و قبور شهداء و مسجد احزاب كه همان مسجد فتح است.»
و نيز فرمودند: به ما خبر رسيده پيامبر زماني كه به زيارت قبور شهدا مي‌رفتند مي‌فرمودند:
اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عَقْبَي الدّارِ.

و در مسجد فتح بگو:
يا صَريخَ الْمَكْرُوبِينَ وَ يا مُجِيبَ دَعْوَهِ الْمَضْطَرِّينَ اكْشِفْ هَمِّي وَ غَمِّي وَ كَرْبِي كَما كَشَفْتَ عَنْ نَبِيِّكَ هَمَّهُ وَ غَمَّهُ وَ كَرْبَهُ وَ كَفَيْتَهَ هَوْلَ عَدُوِّهِ فِي هَذَا الْمَكانِ. [1]

و در حديث ديگر وارد شده: از امام صادق(صلی الله علیه و آله) سوال شد: ما به زيارت مسجدها كه در اطراف مدينه است مي‌رويم، به كدام از آنها ابتدا كنيم؟ فرمودند: «به مسجد قبا و در آن بسيار نماز بخوان، زيرا اول مسجدي است كه پيامبر(صلی الله علیه و آله) در آن نماز خوانده؛ پس به مشربة ام ابراهيم برو و در آنجا نماز بخوان كه آنجا محل سكونت و نماز رسول خدا(صلی الله علیه و آله) بوده؛ و زماني‌كه از اين ناحيه فارغ شدي به طرف احد برو و در مسجدي‌كه نزديك سنگلاخ است نماز بخوان، پس به طرف قبر حمزه برو و بر او سلام كن و سپس طرف قبور ساير شهدا برو.»  [2]

مخفي نماند كه به غرفه و به باغچه «مشربه» گفته مي‌شده و مشربة ام ابراهيم محل سكونت «مارية قبطيه» مادر ابراهيم فرزند رسول خدا(صلی الله علیه و آله) بوده، و در نتيجه يكي از منازل مسكوني آن حضرت بوده و بعد به صورت مسجد درآمده است.

و «مسجد فضيخ» نزديك مسجد قبا بوده و «فضيخ» به معناي درخت خرماست و چون در آن مسجد درخت خرما وجود داشته به آن مسجد فضيخ مي‌گفته‌اند. و روايت شده كه داستان ردّ شمس در آن مسجد واقع شده [3] و از اين جهت به آن «مسجد ردّ شمس» نيز مي‌گفته‌اند. (و غير از اين مسجد، مسجد ديگري در محله بني‌نضير هست كه نقل شده پيامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) در جنگ با بني‌نضير شش روز در آنجا نماز گذارده‌اند و به آن نيز «مسجد فضيخ» مي‌گويند.)

و در ناحية احد يك مسجد نزديك سنگلاخ مدينه واقع شده كه به آن مسجد «حَرّه» مي‌گويند، و ديگري در كنار كوه احد كه پيامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) هنگام جنگ احد در آن نماز خوانده‌اند. و مسجد احزاب كه به آن مسجد فتح گفته مي‌شده نيز در جنگ احزاب محل نماز آن حضرت بوده است.

و نيز از مساجد مشهورة مدينه «مسجد اميرالمؤمنين(علیه السلام)» در مقابل قبر حمزه(علیه السلام) و «مسجد مباهله و مسجد سلمان» مي‌باشد.

و از جمله مساجدي كه بسيار تأكيد شده كه در آن نماز خوانده شود «مسجد غدير» است كه در غدير خم در وسط راه بين مكه و مدينه بوده، و در آنجا پيامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) اميرالمؤمنين(علیه السلام) را به امامت منصوب فرمودند. ولي چنانكه گذشت بيش از همه نسبت به نماز در مسجد قبا تأكيد شده و بر حسب روايت وارده: رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرمودند: «هر كس به مسجد قبا آيد و دو ركعت نماز در آن به جا آورد ثواب يك عمره دارد.»  [4]

و بالاخره در مدينه و اطراف آن به مناسبتهاي مختلف مساجد بسياري بنا شده و همة آنها داراي شرافت و بركات بوده و هر يك از آنها يادآور خاطره و داستاني مهم و تاريخي از خاطرات و داستانهاي پيامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) و اهل بيت آن حضرت و ديگر ياران باارزش و فداكار اسلام و توحيد مي‌باشد كه با كميِ عده و امكانات در سخت‌ترين شرايط از حريم مقدس نبوّت و قرآن و ولايت در برابر اكثريت طالب دنيا و مقام دفاع كرده‌اند. و زيارت چنين اماكن مقدس در حقيقت موجب احياي ارزشهاي معنويِ فراموش شده و الگو قرار دادن آن بزرگواران و تأسي به آنان مي‌باشد، و از اين جهت رفتن به آن مساجد بسيار مفيد و با ارزش است؛  هرچند متأسفانه برخي از آنها مخروبه شده است. و بجاست زوّار محترم اگر به زيارت هر يك از آنها موفق شدند علاوه بر توجه به ريشة تاريخي آن لااقل دو ركعت نماز تحيّت بجا آورند و براي خود و خويشان و ياران و گذشتگان و همة مسلمين گرفتار دعا كنند.

_________________________

[1] ـ الكافي 4/560‌ ـ التهذيب 6/17

[2] ـ الكافي 4/560 ـ التهذيب 6/17

[3] ـ الكافي 4/562

[4] ـ بحارالانوار ج 97 ، ص 215 به نقل از كامل الزيارات